China: શું હિમાલયમાં ચીનની ગતિવિધિઓ તિબેટના વિનાશની નિશાની છે?
China: ચીન તિબેટમાં બ્રહ્મપુત્રા નદી પર એક મોટા જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ માટે વિશાળ ડેમ બનાવવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. આ ડેમ તિબેટના મેડોગ કાઉન્ટીમાં બાંધવામાં આવશે, જે માત્ર પર્યાવરણની દ્રષ્ટિએ સંવેદનશીલ વિસ્તાર નથી પણ ધરતીકંપની પ્રવૃત્તિ માટે પણ જોખમી છે. ભારતે આ પ્રોજેક્ટ સાથે સંકળાયેલા જોખમો વિશે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે, ખાસ કરીને આ પ્રદેશમાં વારંવાર આવતા ભૂકંપની સંભાવનાઓ.
ચીનનો જલવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ અને ભૂકંપનો ખતરો
ચીનનો આ મોટો બંધ હિમાલયના એવા બિંદુ પર બનાવવાનો છે, જ્યાં નદી અરુણાચલ પ્રદેશની સીમામાં પ્રવેશ કરતી છે. આ વિસ્તાર ટેક્ટોનિક પ્લેટ્સના સંકરાઈ આવેલા સ્થળ પર આવેલો છે, જ્યાં ભૂકંપનો ખતરો હંમેશા રહે છે. 1950માં અહીંનો ભૂકંપ ન માત્ર તિબ્બત, પરંતુ આસામ અને બાંગ્લાદેશને પણ અસર પહંચાવી હતી. આ પ્રોજેક્ટ અંગે ચીન દાવો કરે છે કે તેમાં ઢંગથી વૈજ્ઞાનિક ચકાસણી કરવામાં આવી છે અને તેની અસર નીચેના વિસ્તારો પર નહીં પડે તે સુનિશ્ચિત કરાયું છે.
ભારતની ચિંતાઓ
ભારતે પહેલાથી જ ચીનને અનુરોધ કર્યો છે કે આ પ્રોજેક્ટથી બ્રહ્મપુત્રના નીચેના વિસ્તારોના પાણીના પ્રવાહને અસર ન થાય. વિદેશ મંત્રાલયએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ભારત આ પ્રોજેક્ટની મોનિટરિંગ કરતો રહેશે અને જો જરૂરી લાગશે તો આ ડિપ્લોમેટિક અને વૈજ્ઞાનિક સ્તરે પગલાં ઉઠાવશે.
ચીનનો દાવો
ચીન કહે છે કે આ પ્રોજેક્ટ વૈજ્ઞાનિક રીતે ચકાસવામાં આવ્યો છે અને ભારત અને બાંગ્લાદેશ જેવા ડાઉનસ્ટ્રીમ દેશોના પર્યાવરણીય, ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય અથવા જળ સંસાધન પર કોઈ નકારાત્મક અસર કરશે નહીં. પરંતુ ભારત અને અન્ય દેશોના નિષ્ણાતો શંકા વ્યક્ત કરી રહ્યા છે, ખાસ કરીને આ ક્ષેત્રમાં ભૂકંપની વધતી સંખ્યાને જોતા.
તિબ્બતમાં તાજેતરની તબાહી માત્ર ટ્રેલર તો નથી?
સોમવારે 5 દેશોમાં મોટા ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા, જેમાં તિબ્બત સૌથી વધુ અસરગ્રસ્ત બન્યું. અહીં 50થી વધુ લોકો મર્યા અને ઘણી ઘરો નષ્ટ થઈ. આ ભૂકંપ તે જ વિસ્તારમાં આવ્યો છે જ્યાં ચીનનો પ્લાન કરેલો બંધ બનવાનો છે. વિશેષજ્ઞોના અનુસારે, જો આ બંધ ભૂકંપની અસરથી તૂટે છે, તો ડોમીનો ઇફેક્ટ થવા તેવી શક્યતા છે, જેના કારણે પ્રચંડ નાશ થઈ શકે છે.
તિબ્બતમાં પહેલાથી આવેલ જલવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ્સની ટીકા
ચીનને તિબ્બતમાં અનેક અન્ય બંધો બનાવવામાં આવ્યા છે, જેમની ઘણી પ્રોજેક્ટ્સ વિવાદાસ્પદ બની છે. કાર્યકરો કહે છે કે આ બંધો તિબ્બતીયો અને તેમની જમીનનો શોષણ કરવાનો ચીનનો તાજો ઉદાહરણ છે.
નિષ્કર્ષ: ભારત અને અન્ય દેશોને આ પ્રોજેક્ટ પર ગંભીરતાથી વિચાર કરવાની જરૂર છે, કારણ કે તેનો અસર માત્ર પર્યાવરણીય સ્થિતિ પર નહીં, પરંતુ ભૂકંપના ખતરાને પણ વધારી શકે છે. આવતી કાલમાં આ પ્રોજેક્ટના પરિણામો તિબ્બતના લોકો અને સમગ્ર દક્ષિણ એશિયાને માટે મહત્વપૂર્ણ બની શકે છે.
