Budget 2024: ભારતીય જનતા પાર્ટીના નેતૃત્વમાં નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (NDA) ત્રીજી વખત સત્તામાં છે. છેલ્લી બે ટર્મની સરખામણીમાં તેમની સામેના સંજોગો અલગ છે, કારણ કે આ વખતે ભાજપની સરકાર નહીં પરંતુ એનડીએ ગઠબંધનની સરકાર છે. ભાજપે ભલે કહ્યું હોય કે તે પોતાની શરતો પર સરકાર ચલાવશે, પરંતુ ગઠબંધન સરકારની પોતાની મજબૂરીઓ છે. જ્યાં સુધી તેઓ પરિપૂર્ણ થશે ત્યાં સુધી સરકાર કામ કરતી રહેશે. બજેટ 2024 જુલાઈમાં આવવાનું છે, પરંતુ તે પહેલા જ એવા રાજકીય સમીકરણો સામે આવ્યા છે જે દર્શાવે છે કે આ વખતે બજેટમાં બિહાર અને આંધ્રપ્રદેશ માટે મોટી જાહેરાતો થઈ શકે છે.
કિંગ મેકર નાયડુ-નીતીશ, સરકાર ઝૂકશે?
તાજેતરમાં યોજાયેલી લોકસભા ચૂંટણીમાં ભાજપને 240 બેઠકો મળી હતી. પાર્ટી બહુમતીથી 32 સીટો પાછળ છે. આમ, તેલુગુ દેશમ પાર્ટી (ટીડીપી)ના ચંદ્રબાબુ નાયડુ અને જનતા દળ (યુનાઈટેડ)ના નીતિશ કુમાર બંને કિંગમેકરની ભૂમિકામાં ઉભરી આવ્યા છે અને નવી ગઠબંધન સરકારમાં 16 સાંસદો નાયડુની પાર્ટીના છે, જ્યારે 12 સાંસદો નીતિશના પક્ષના છે. ગઠબંધન સરકાર હોવાની અસર બજેટ 2024માં જોવા મળી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, એવું લાગી રહ્યું છે કે નાયડુ અને નીતીશ સામે સરકારને થોડું ઝુકવું પડી શકે છે અને બજેટમાં આ બંને રાજ્યો માટે કેટલીક મોટી જાહેરાતો કરવામાં આવી શકે છે.
બજેટ પહેલા નાયડુ-નીતીશના દબાણની વાતો
સરકાર બનતાની સાથે જ ચંદ્રબાબુ નાયડુ અને નીતિશ કુમારે ધીમે ધીમે પરંતુ ચોક્કસપણે દબાણની રાજનીતિ શરૂ કરી દીધી. 4 જુલાઈના રોજ તેમની દિલ્હીની મુલાકાત દરમિયાન, આંધ્ર પ્રદેશના મુખ્ય પ્રધાન ચંદ્રબાબુ નાયડુએ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી, કેન્દ્રીય નાણા પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ, ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહ અને પેટ્રોલિયમ પ્રધાન હરિ પુરી સહિત અનેક કેન્દ્રીય નેતાઓ સાથે રાજ્યમાં સંભવિત રોકાણો અંગે ચર્ચા કરી હતી.
Today, I had a constructive meeting with the Hon'ble Prime Minister, Shri @narendramodi Ji, in Delhi to address important matters concerning the welfare and development of Andhra Pradesh. I am confident that under his leadership, our State will re-emerge as a powerhouse among… pic.twitter.com/T8LJMK0DpC
— N Chandrababu Naidu (@ncbn) July 4, 2024
નાયડુની દિલ્હી મુલાકાતની અસર દેખાઈ રહી છે
11 જુલાઈ સુધીમાં ચંદ્રબાબુની દિલ્હી મુલાકાતની અસર દેખાવા લાગી. આંધ્રપ્રદેશના ઉદ્યોગ મંત્રી ટીજી ભરતે તે જ દિવસે જાહેરાત કરી હતી કે BPCL રાજ્યમાં રૂ. 1 લાખ કરોડનું રોકાણ કરવા તૈયાર છે, જેમાં સંભવિત રીતે ઓઈલ રિફાઈનરી સ્થાપવાનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે સત્તાવાર પ્રેસનોટમાં જણાવ્યું હતું કે, ‘BPCL રાજ્યમાં રૂ. 1 લાખ કરોડનું રોકાણ કરવા તૈયાર છે. શરૂઆતમાં તે રૂ. 50,000 કરોડથી રૂ. 75,000 કરોડની વચ્ચે રોકાણ કરશે.
10 જુલાઈના રોજ, ચંદ્રબાબુ નાયડુએ ભારત પેટ્રોલિયમ કોર્પોરેશન લિમિટેડ (BPCL) અને વિયેતનામી ઇલેક્ટ્રિક વાહન કંપની વિનફાસ્ટના પ્રતિનિધિઓ સાથે એક મહત્વપૂર્ણ બેઠક યોજી હતી. નાયડુએ BPCLને રાજ્યમાં ઓઈલ રિફાઈનરી અને પેટ્રોકેમિકલ કોમ્પ્લેક્સ બનાવવા માટે રૂ. 60,000 કરોડનું રોકાણ કરવા વિનંતી કરી હતી.
Had an engaging discussion with the CEO of VinFast Mr. Pham Sanh Chau. VinFast is a leading automobile conglomerate from Vietnam. Have invited them to set up their EV and battery manufacturing plant in Andhra Pradesh. The industries department has been instructed to facilitate… pic.twitter.com/wEEq5sQHFy
— N Chandrababu Naidu (@ncbn) July 10, 2024
પાછળથી મીડિયા અહેવાલો આવ્યા કે કેન્દ્ર સરકારે આંધ્ર પ્રદેશ રાજ્યમાં રૂ. 60,000 કરોડના રોકાણ સાથે ઓઇલ રિફાઇનરી અને પેટ્રોકેમિકલ હબ બનાવવાની સંમતિ આપી છે. રિફાઇનરી ખોલવા માટે રાજ્યના ત્રણ સ્થળો શ્રીકાકુલમ, માછલીપટ્ટનમ અને રામાયપટ્ટનમના નામ પર વિચાર કરવામાં આવ્યો છે. હવે એવું માનવામાં આવે છે કે તેની ઔપચારિક જાહેરાત 23 જુલાઈએ રજૂ થનારા કેન્દ્રીય બજેટમાં થઈ શકે છે.
નીતીશે બજેટ પહેલા દાવ પણ લગાવ્યો હતો
બીજી તરફ બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારે પણ બજેટ પહેલા પોતાની ભૂમિકા ભજવી છે. પાર્ટીના નેતાઓએ ઘણા પ્રસંગોએ માંગ કરી છે કે બિહારને વિશેષ રાજ્યનો દરજ્જો મળવો જોઈએ અથવા વિશેષ પેકેજ મળવું જોઈએ જેથી બિહારનો વિકાસ થઈ શકે. 4 જુલાઈના રોજ જ્યારે સંજય ઝાએ જેડીયુના રાષ્ટ્રીય કાર્યકારી અધ્યક્ષ તરીકેનો કાર્યભાર સંભાળ્યો ત્યારે તેમણે આ માંગને પુનરાવર્તિત કરી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે, ‘બિહારને વિશેષ દરજ્જો આપવા અથવા વિશેષ પેકેજ પર વાતચીત શરૂ થઈ છે. તેની વિગતો અમે તમને આવનારા સમયમાં જણાવીશું.
Smt @nsitharaman interacts with Shri N Chandrababu Naidu (@ncbn), Hon'ble Chief Minister of Andhra Pradesh.
Shri Ram Mohan Naidu Kinjarapu (@RamMNK), Hon'ble Minister of Civil Aviation, Shri Chandra Sekhar Pemmasani (@PemmasaniOnX), Hon'ble Minister of State for Rural… pic.twitter.com/nryfpkmERa
— Nirmala Sitharaman Office (@nsitharamanoffc) July 5, 2024
જો કે નીતીશ કુમાર 2005થી બિહારને વિશેષ દરજ્જાની માંગ કરી રહ્યા છે, પરંતુ હજુ સુધી તેમને સફળતા મળી નથી. તેમની દલીલ હતી કે ઝારખંડ અલગ થવાને કારણે બિહાર પછાત અને ગરીબ રાજ્ય રહ્યું છે. સ્વાભાવિક છે કે હવે નીતીશ કુમારને લાગતું હશે કે જો ચંદ્રબાબુ નાયડુને કેન્દ્ર તરફથી મોટી મદદ મળી શકે છે તો તેમને કેમ નહીં. આથી તેણે પોતાની માંગણી પણ ઉગ્ર બનાવી છે. બીજી તરફ ભાજપ ખુલ્લેઆમ કશું બોલી રહ્યું નથી.
જીતનરામ માંઝીએ મોટો ઈશારો કર્યો
તે જ સમયે, 12 જુલાઈએ, બિહાર માટે વિશેષ દરજ્જો અથવા વિશેષ પેકેજ વિશે પૂછવામાં આવેલા એક પ્રશ્નના જવાબમાં, હિન્દુસ્તાન અવમ મોરચા (સેક્યુલર)ના વડા અને કેન્દ્રીય મંત્રી જીતન રામ માંઝીએ આ મુદ્દા પર કેટલીક હદ સુધી ચિત્ર સ્પષ્ટ કર્યું છે.
માંઝીએ કહ્યું, ‘જ્યારે નીતિ આયોગે નિર્ણય લીધો છે કે અમે કોઈને વિશેષ દરજ્જો નહીં આપીએ. આવી સ્થિતિમાં, જો આપણે વિશેષ રાજ્યના દરજ્જાની વાત કરીએ, તો મારા મતે તે યોગ્ય નથી લાગતું. બિહારની વાત કરીએ તો તે ગરીબ છે અને તેને મદદની જરૂર છે. આવી સ્થિતિમાં, અમને લાગે છે કે કેન્દ્ર સરકાર શક્ય તેટલી મદદ કરશે.
મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, મુખ્યમંત્રી નીતિશે બિહાર માટે કેન્દ્ર પાસે 30 હજાર કરોડ રૂપિયાની માંગ કરી છે. નીતીશની આ માંગની આગળ કે પાછળ ફંડ મળશે કે કેમ તે બજેટ 2024માં જોવાનું રહે છે. પરંતુ આટલું છે કે બજેટમાં આંધ્રપ્રદેશની જેમ બિહાર માટે રાહત પેકેજ અથવા મોટા પ્રોજેક્ટ જેવી મોટી જાહેરાતો થઈ શકે છે.
