New rule: બાળકોએ સોશિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ બનાવવા માટે માતા-પિતાની પરવાનગી લેવી પડશે, ભારતમાં માતાપિતાની સંમતિ ફરજિયાત
New rule: કેન્દ્ર સરકારે શુક્રવારે ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન (DPDP) નિયમોનો ડ્રાફ્ટ બહાર પાડ્યો છે, જેમાં 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો માટે સોશિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ બનાવતા પહેલા માતાપિતાની સંમતિ મેળવવી ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે. આ હેઠળ, ડેટા ફિડ્યુશિયરીએ બાળકોના વ્યક્તિગત ડેટાની પ્રક્રિયા કરતા પહેલા માતાપિતા પાસેથી ચકાસાયેલ સંમતિ મેળવવી પડશે.
ડ્રાફ્ટ નિયમોના મુખ્ય મુદ્દા શું છે?
ડ્રાફ્ટ કહે છે, “ડેટા ફિડ્યુસિયરીએ બાળકના વ્યક્તિગત ડેટાની પ્રક્રિયા કરતા પહેલા માતાપિતાની ચકાસાયેલ સંમતિ મેળવવામાં આવે છે અને તે યોગ્ય ખંતનો ઉપયોગ કરે છે તેની ખાતરી કરવા માટે યોગ્ય તકનીકી અને સંસ્થાકીય પગલાં અપનાવશે,” ડ્રાફ્ટ કહે છે. જો કે, ડ્રાફ્ટમાં ઉલ્લંઘન માટે કોઈ શિક્ષાત્મક કાર્યવાહીનો ઉલ્લેખ નથી.
આ ડ્રાફ્ટ મુજબ, ડેટા એકત્ર કરતી સંસ્થાએ ખાતરી કરવી પડશે કે માતાપિતા તરીકે ઓળખાવનાર વ્યક્તિ પુખ્ત છે અને જો જરૂરી હોય તો, ભારતમાં અમલમાં રહેલા કોઈપણ કાયદાના પાલનમાં ઓળખનો પુરાવો પ્રદાન કરે છે. આ માટે, ડેટા ફિડ્યુશિયરીએ સરકારી સંસ્થા દ્વારા જારી કરાયેલ ઓળખ અને વય સંબંધિત માહિતીની ચકાસણી કરવી પડશે.
નિયમોની અસર અને અવકાશ
ઈ-કોમર્સ, સોશિયલ મીડિયા અને ગેમિંગ પ્લેટફોર્મને પણ ડેટા ફિડ્યુસિયરીના દાયરામાં લાવવામાં આવ્યા છે અને આ પ્લેટફોર્મ્સ માટે બાળકોના વ્યક્તિગત ડેટાના સંગ્રહ અને ઉપયોગ માટે માતાપિતાની સંમતિ મેળવવી ફરજિયાત રહેશે.
ડ્રાફ્ટ નિયમો હેઠળ, ડેટા એકત્રિત કરતી સંસ્થાઓએ સંમતિ મેળવવાની પ્રક્રિયા દરમિયાન વિશેષ કાળજી લેવી પડશે અને ખાતરી કરવી પડશે કે ડેટા સંગ્રહના હેતુઓ અને પ્રક્રિયા સંપૂર્ણપણે પારદર્શક છે.
અંતિમ નિયમો 18 ફેબ્રુઆરી પછી અમલમાં આવશે
આ ડ્રાફ્ટને 18 ફેબ્રુઆરી પછી અંતિમ નિયમો તરીકે અમલીકરણ માટે ગણવામાં આવશે. ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન એક્ટ, 2023 હેઠળ ડેટા ફિડ્યુસિયર્સ પર ₹250 કરોડ સુધીનો દંડ લાદવાની જોગવાઈ પણ છે, જો તેઓ વ્યક્તિગત ડેટાની પ્રક્રિયાના હેતુ અને રીતને નિર્ધારિત કરવામાં નિષ્ફળ જાય છે.
ડિજિટલ ડેટા સિક્યોરિટીનો આ ડ્રાફ્ટ બાળકોની ઓનલાઈન સુરક્ષામાં વધારો કરશે અને સોશિયલ મીડિયા, ઈ-કોમર્સ જેવા પ્લેટફોર્મના સંચાલનને વધુ જવાબદાર બનાવશે. જો કે ઉલ્લંઘન માટે દંડની ગેરહાજરી આ ડ્રાફ્ટ વિશે પ્રશ્નો ઉભા કરે છે, આ પગલું હજુ પણ બાળકો અને પરિવારો માટે સલામતી તરફ એક સકારાત્મક પહેલ છે.
