રાજ્યમાં સારા આચરણના કેદીઓની સજા પૂર્ણ થયા બાદ તેમને સામાજિક ચિંતા અને રોજગાર સાથે જોડવા માટે લેવામાં આવતા પગલાં હાલ અટકી ગયા છે. રાજ્યમાં ચાર જગ્યાએ ઓપન જેલ ખોલવાની દરખાસ્ત છે, જેમાંથી રાજ્ય સરકારે માત્ર એકને મંજૂરી આપી છે.
ખુલ્લી જેલો શરૂ થવાથી કેદીઓ ભણવામાં આઝાદી અનુભવે છે, જ્યારે ભીડભાડથી ભરેલી જેલોને કારણે મુશ્કેલીમાં મુકાયેલા જેલ પ્રશાસનને રાહતનો શ્વાસ લીધો હતો.
જેલોમાં કેદીઓને સુધારાની તક આપવામાં આવે છે. સજા પૂરી થયા બાદ કેદીઓને સામાજિક કાર્ય અને રોજગાર સાથે જોડવા માટે ખુલ્લી જેલમાં રાખવામાં આવે છે. ઓપન જેલમાં કેદીઓ પરિવાર સાથે રહે છે અને સવારથી સાંજ સુધી કામ કરે છે અને સાંજ સુધીમાં પરત ફરે છે. ઓપન જેલનો આ ખ્યાલ સૌપ્રથમ બ્રિટનમાં આવ્યો હતો. બાદમાં ધીરે ધીરે તે ઘણા દેશોમાં ફેલાઈ ગયો. ભારતમાં સૌપ્રથમ ઓપન જેલ 1905માં મુંબઈમાં શરૂ થઈ હતી. હાલમાં રાજસ્થાનમાં ચાલીસ જેટલી ખુલ્લી જેલો છે.
ઓપન જેલના ચારમાંથી ત્રણ કેસ બંધ
રાજસ્થાનની જેલોમાં 20 હજારથી વધુ કેદીઓ કેદ છે. આમાંથી ઘણી જેલોમાં ભીડની સમસ્યા છે. તે જ સમયે, કેદીઓને સારા વર્તનની તાલીમ આપવાના હેતુથી, જેલ પ્રશાસને રાજ્ય સરકારને કિશનગઢ અજમેર, બિકાનેર, જયપુરમાં હિંગોનિયા ગૌશાળા અને પેટ્રોલ પંપમાં ઓપન જેલ ખોલવાનો પ્રસ્તાવ મોકલ્યો હતો. જેલ મહાનિર્દેશાલય દ્વારા ગત વર્ષે 27 ઓગસ્ટ, 28 સપ્ટેમ્બર, 1 ડિસેમ્બર અને 24 ડિસેમ્બરે ઓપન જેલ શરૂ કરવા માટે દરખાસ્તો મોકલવામાં આવી હતી. જેમાં રાજ્ય સરકારે કિશનગઢમાં ઓપન જેલ ખોલવાની મંજુરી આપી દીધી છે, પરંતુ અન્ય ત્રણ જગ્યાએ ઓપન જેલ માટે હજુ આદેશ જારી કરવામાં આવ્યો નથી.
મુખ્ય બિંદુ
– અજમેરમાં કિશનગઢની મહિલા હોસ્ટેલને ઓપન કેપ્ટિવ કેમ્પ તરીકે જાહેર કરવામાં આવી છે.
આ માટે સેન્ટ્રલ જેલના અધિક્ષક, મ્યુનિસિપલ કાઉન્સિલ કિશનનાદ સાથે એમઓયુ પણ કરવામાં આવ્યા હતા.
હોસ્ટેલને ઓપન જેલમાં ટ્રાન્સફર કરવા માટેનો આ એમઓયુ 20 વર્ષથી કરવામાં આવ્યો છે.
જેલ સુપ્રિટેન્ડેન્ટના જણાવ્યા અનુસાર કેદીઓને 5-6 કિલોમીટરના અંતરે કામ ઉપલબ્ધ થશે.
અહીં કેદીઓની સુરક્ષાને કોઈ ખતરો નથી કારણ કે મહિલા હોસ્ટેલ કિશનગઢ શહેરમાં 250 મીટરના અંતરે આવેલી છે જ્યાંથી કોર્ટ-પોલીસ અધિકારીઓના રહેઠાણ આવેલા છે.
હાલમાં 16 મોટા રૂમ છે જેમાં 16 કેદીઓને રાખી શકાય છે.
મહિલા છાત્રાલયની નજીક ગુનાહિત પ્રકૃતિના લોકો રહેતા નથી.
– હોસ્ટેલમાં રીપેરીંગ અને લાઈટ ફીટીંગ અને સ્વચ્છતાની જરૂર છે.
બીજી તરફ ત્રણ જગ્યાએ ઓપન જેલ શરૂ કરવાની દરખાસ્તો રાજ્ય સરકારની ફાઈલોમાં દટાઈ ગઈ છે.
જેલ મહાનિર્દેશાલયે બિકાનેર યુનિવર્સિટી કેમ્પસમાં ખુલ્લી જેલની દરખાસ્ત કરી છે.
આ અંતર્ગત યુનિવર્સિટીએ કેમ્પસમાં રહેલા વૃક્ષો અને છોડની કાળજી લેવા માટે જેલના કેદીઓ પાસે પણ માંગણી કરી હતી, જેઓ ત્યાં રહીને તેમની સંભાળ રાખી શકે.
– યુનિવર્સિટી વહીવટીતંત્ર દ્વારા આ કેદીઓને કામના બદલામાં મહેનતાણું આપવાનો પ્રસ્તાવ છે.
જયપુરના હિંગોનિયામાં પણ કોર્ટે જેલ ખોલવાના આદેશ આપ્યા છે.
હિંગોનિયામાં પણ કામ થયું છે, બે કરોડના ખર્ચે બાઉન્ડ્રી વોલ, રૂમ વગેરે બનાવવામાં આવ્યા છે.
બીજી તરફ જેલ પ્રશાસન કોર્પોરેશનને ચાર કરોડ ન આપી શક્યું તો ઓપન જેલનું કામ અટકી ગયું.
તેવી જ રીતે જયપુર સેન્ટ્રલ જેલ પાસેના પેટ્રોલ પંપ પર કેદીઓ કામ કરે છે, પરંતુ કામ કર્યા બાદ તેમને જેલમાં જવું પડે છે.
આવી સ્થિતિમાં જેલ પ્રશાસન પેટ્રોલ પંપ પર જ ઓપન કેમ્પ જાહેર કરવા માંગે છે.
