Caste Census: જાતિઓની વસ્તી ગણતરી થશે તો મુસ્લિમ જાતિની પણ ગણતરી થશે, 2011ની જાતિની વસ્તી ગણતરીના આંકડા જાહેર કરાયા નથી
Caste Census: મોદી સરકારે નવા વર્ષ 2025માં પેન્ડિંગ દસ વાર્ષિક વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવાની તૈયારી કરી લીધી છે. પ્રથમ વખત ડિજિટલ વસ્તી ગણતરી થશે. આ માટે એક ખાસ પોર્ટલ પણ તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યું છે. ગણતરીકારો ટેબલેટ સાથે ઘરે-ઘરે જઈને ડેટા એકત્ર કરશે અને તેને રીઅલ ટાઇમમાં પોર્ટલ પર અપલોડ કરશે. ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલ અને સેન્સસ કમિશનરની ઓફિસ તેની તૈયારીઓમાં વ્યસ્ત છે. જો કે જાતિ ગણતરી હાથ ધરવા અંગેનો અંતિમ નિર્ણય હજુ લેવામાં આવ્યો નથી, પરંતુ સરકારે આ મુદ્દે ગંભીર હોવાનો સંકેત આપ્યો છે.
સૂત્રોનું કહેવું છે કે જો જાતિ ગણતરી હાથ ધરવામાં આવશે તો મુસ્લિમોની જાતિઓ પણ ગણાશે. તાજેતરમાં જ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ સવાલ ઉઠાવ્યો હતો કે હિન્દુઓને જાતિઓમાં વહેંચનાર કોંગ્રેસને ક્યારેય મુસ્લિમોની જાતિ કેમ દેખાતી નથી? માનવામાં આવે છે કે વિપક્ષના જાતિ ગણતરીના મુદ્દાને નબળો પાડવા માટે સરકાર પણ આ દિશામાં આગળ વધી શકે છે. માહિતગાર સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, જાતિ ગણતરી હાથ ધરવી કે નહીં તે અંગે નીતિગત નિર્ણય લેવાની સાથે મોદીએ એ પણ નક્કી કરવાનું છે કે જો જાતિ ગણતરી હાથ ધરવામાં આવે તો તેમાં કેવા પ્રકારની પેટર્ન હોવી જોઈએ.
અહેવાલ દબાવી દેવામાં આવ્યો
અંગ્રેજોએ 1872 થી 1931 સુધી જ્યારે પણ વસ્તી ગણતરી હાથ ધરી ત્યારે જાતિની માહિતી પણ એકત્રિત કરવામાં આવી હતી. 1951 માં સ્વતંત્ર ભારતમાં હાથ ધરવામાં આવેલી પ્રથમ વસ્તી ગણતરીમાં, ફક્ત અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિનો ડેટા એકત્રિત કરવામાં આવ્યો હતો. રાજકીય દબાણ હેઠળ, તત્કાલીન યુપીએ સરકાર દરમિયાન 2011 માં સામાજિક-આર્થિક-જાતિની વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવામાં આવી હતી પરંતુ ડેટા જાહેર કરવામાં આવ્યો ન હતો.
2021માં સુપ્રીમ કોર્ટમાં એક કેસની સુનાવણી દરમિયાન દાખલ કરવામાં આવેલા એફિડેવિટમાં કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું હતું કે ‘વર્ષ 2011માં કરવામાં આવેલી જાતિની વસ્તી ગણતરીમાં અનેક સ્તરની ખામીઓ હતી જેના કારણે પ્રાપ્ત ડેટા ખોટો અને નકામો હતો. કેન્દ્રના જણાવ્યા અનુસાર, 1931 માં દેશમાં હાથ ધરવામાં આવેલી છેલ્લી જાતિ ગણતરીમાં, જાતિઓની કુલ સંખ્યા 4,147 હતી, જ્યારે 2011 માં હાથ ધરવામાં આવેલી જાતિ વસ્તી ગણતરીમાં, જાતિઓની સંખ્યા 46 લાખથી વધુ હતી. જ્યારે ડેટા અંગે શંકા હતી, ત્યારે સરકારે તેને સાર્વજનિક કરવાને બદલે તેને સ્થગિત રાખ્યો હતો.
જિલ્લા અને ગામડાઓની સીમાઓ ફ્રીઝ કરવાની તૈયારી
આગામી વર્ષે યોજાનારી વસ્તી ગણતરી માટે 31 ડિસેમ્બર 2024 સુધી તમામ જિલ્લાઓ અને ગામડાઓની સીમાઓ ફ્રીઝ કરવાની તૈયારી છે. જેથી કરીને, મહેસૂલ એકમોની સીમાઓમાં ફેરફારથી વસ્તી ગણતરીના આંકડાઓમાં કોઈ ફેરફાર થતો નથી.
વસ્તી ગણતરીમાં કઈ બાબતોનો સમાવેશ?
સાક્ષરતા દર, બાળકોની સંખ્યા, યુવાનો, સ્ત્રીઓ, પુરુષો, શિક્ષણ, આવાસ, મૃત્યુ દર, ભાષા, ધર્મ, ઉંમર, શહેરીકરણ, પ્રજનનક્ષમતા, મૃત્યુદર, ભાષા, ધર્મ, લિંગ, વૈવાહિક સ્થિતિ વગેરે પર ડેટા એકત્રિત કરવામાં આવે છે. ગામ, નગર અને વોર્ડ સ્તરે પ્રાથમિક માહિતી માટે દર 10 વર્ષે વસ્તી ગણતરી હાથ ધરવામાં આવે છે.
વસ્તી ગણતરીના કારણે બે મોટા કામો અટવાયા છે
મતવિસ્તારોનું સીમાંકન: તાજેતરની વસ્તી ગણતરીના અહેવાલ આવ્યા પછી, લોકસભા અને વિધાનસભા મતવિસ્તારોનું નવેસરથી સીમાંકન થશે. છેલ્લું સીમાંકન 2001ની વસ્તી ગણતરીના આધારે 2008માં કરવામાં આવ્યું હતું. આ વખતે આ કામ 2026માં થવાનું છે.
મહિલા અનામત લાગુ કરવામાં આવશેઃ લોકસભા અને વિધાનસભાઓમાં મહિલાઓ માટે 33 ટકા અનામત પણ વસ્તી ગણતરી અને મતવિસ્તારોની સીમાંકન પછી જ લાગુ કરવામાં આવશે. સપ્ટેમ્બર 2023માં પસાર થયેલા મહિલા અનામત બિલના અમલીકરણને લઈને સંસદે આ જોગવાઈ કરી છે.
