National Panchayati Raj Day: ગુજરાત 346 “અગ્રણી” અને 13,781 “વધુ સારું પ્રદર્શન કરતી” પંચાયતો સાથે રાષ્ટ્રીય મૂલ્યાંકનમાં ટોચ પર
National Panchayati Raj Day ભારત સરકારના આ PAI સૂચકાંકમાં, દેશભરમાં કુલ 2,16,285 મંજૂર ગ્રામ પંચાયતોમાંથી, ગુજરાતની 346 પંચાયતોને ‘અગ્રણી’ શ્રેણીમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે અને 13,781 પંચાયતોને ‘વધુ સારું પ્રદર્શન કરતી’ શ્રેણીમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે, જે બંને શ્રેણીઓમાં દેશમાં સૌથી વધુ છે.
ભારત સરકારના પંચાયતી રાજ મંત્રાલય દ્વારા તાજેતરમાં વર્ષ 2022-23 માટે પ્રથમ વખત જાહેર કરાયેલ પંચાયત એડવાન્સમેન્ટ ઇન્ડેક્સ (PAI) માં ગુજરાતે ગ્રામીણ શાસન અને ટકાઉ વિકાસના ક્ષેત્રમાં એક નવો માપદંડ સ્થાપિત કર્યો છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના ‘મજબૂત ગામ, સમૃદ્ધ રાષ્ટ્ર’ના વિઝન અને મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના પરિણામલક્ષી નેતૃત્વ હેઠળ ગુજરાતે ગ્રામીણ વિકાસમાં આ અનોખી સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે.
રાષ્ટ્રીય પંચાયતી રાજ દિવસ 24 એપ્રિલના રોજ ઉજવવામાં આવે છે
તમને જણાવી દઈએ કે દર વર્ષે 24 એપ્રિલે ઉજવવામાં આવતો રાષ્ટ્રીય પંચાયતી રાજ દિવસ આપણને 1992માં પસાર થયેલા 73મા બંધારણીય સુધારા કાયદાની યાદ અપાવે છે. આ કાયદા દ્વારા, ભારતમાં પંચાયતી રાજ વ્યવસ્થાનું સંસ્થાકીયકરણ થયું હતું. આ સંદર્ભમાં જ પંચાયત પ્રગતિ સૂચકાંકમાં ગુજરાતની તાજેતરની સિદ્ધિ રાજ્યના પાયાના સ્તરે મજબૂત શાસન અને ટકાઉ ગ્રામીણ વિકાસમાં તેની અગ્રણી ભૂમિકાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
ગુજરાતની ૩૪૬ પંચાયતોને ‘અગ્રણી’ અને ૧૩,૭૮૧ પંચાયતોને ‘વધુ સારી કામગીરી કરતી’ શ્રેણીમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે.
ભારત સરકારના આ PAI સૂચકાંકમાં, દેશભરમાં કુલ 2,16,285 મંજૂર ગ્રામ પંચાયતોમાંથી, ગુજરાતની 346 પંચાયતોને ‘અગ્રણી’ શ્રેણીમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે અને 13,781 પંચાયતોને ‘વધુ સારું પ્રદર્શન કરતી’ શ્રેણીમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે, જે બંને શ્રેણીઓમાં દેશમાં સૌથી વધુ છે. તે જ સમયે, આ સૂચકાંકમાં, તેલંગાણા 270 ‘અગ્રણી’ પંચાયતો સાથે બીજા ક્રમે રહ્યું, જ્યારે ‘વધુ સારા પ્રદર્શન’ શ્રેણીમાં મહારાષ્ટ્ર 12,242 પંચાયતો સાથે બીજા ક્રમે રહ્યું અને તેલંગાણા 10,099 પંચાયતો સાથે ત્રીજા ક્રમે રહ્યું. આ PAI સૂચકાંકમાં, દેશની 2,55,699 ગ્રામ પંચાયતોમાંથી, 2,16,285 પંચાયતોએ માન્ય ડેટા સબમિટ કર્યો હતો, જેમાંથી 699 પંચાયતો ‘અગ્રણી’ હતી, 77,298 ‘વધુ સારું પ્રદર્શન કરતી’ હતી અને 1,32,392 ‘મહત્વાકાંક્ષી’ પંચાયતો હતી.
“વિકસિત ભારત” ના સ્વપ્નને સાકાર કરવા તરફના પગલાં
PAI ના રાજ્ય નોડલ અધિકારી અને ગુજરાતના પંચાયત વિભાગના અધિક વિકાસ કમિશનર ડૉ. ગૌરવ દહિયા (IAS) એ આ સિદ્ધિ પાછળ રાજ્ય સરકારની વ્યૂહરચના પર પ્રકાશ પાડતા જણાવ્યું હતું કે ગુજરાતની આ સિદ્ધિ રાજ્યની પાયાના વિકાસ અને ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યોના સ્થાનિકીકરણ પ્રત્યેની ઊંડી પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. આ સફળતા પાછળ અનેક સમીક્ષા બેઠકો, વિવિધ ક્ષમતા નિર્માણ સત્રો અને તમામ સ્તરે સંકલિત પ્રયાસોએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. ગુજરાતની પંચાયતોએ ડેટા-આધારિત આયોજન અને વિભાગીય સંકલનનું પ્રભાવશાળી ઉદાહરણ સ્થાપિત કર્યું છે. “વિકસિત પંચાયત” ના વિઝન પર આધારિત રાજ્ય સરકાર, પુરાવા આધારિત સુશાસન દ્વારા પ્રધાનમંત્રીના “વિકસિત ભારત” ના સ્વપ્નને સાકાર કરવા તરફ સતત આગળ વધી રહી છે.
પંચાયત પ્રગતિ સૂચકાંક: તે શું છે? અને આ શા માટે મહત્વનું છે?
પંચાયત એડવાન્સમેન્ટ ઇન્ડેક્સ (PAI) એ સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ ગોલ્સ (LSDGs) અનુસાર દેશની 2.5 લાખથી વધુ ગ્રામ પંચાયતોની પ્રગતિને માપવા માટે એક વ્યાપક મૂલ્યાંકન સાધન છે. આ સૂચકાંક ગામડાઓના પાયાના વિકાસને માપવા અને પંચાયતોની ભૂમિકાને મજબૂત બનાવવા તરફ એક મોટું અને ઐતિહાસિક પગલું માનવામાં આવે છે, જેમાં ગરીબી મુક્ત અને સારી આજીવિકા, સ્વસ્થ પંચાયત, બાળ-મૈત્રીપૂર્ણ પંચાયત, પાણી-પર્યાપ્ત પંચાયત, સ્વચ્છ અને હરિયાળી પંચાયત, આત્મનિર્ભર માળખાગત પંચાયત, સામાજિક રીતે ન્યાયી અને સલામત પંચાયત, સુશાસન પંચાયત અને મહિલા-મૈત્રીપૂર્ણ પંચાયત જેવા 9 થીમ્સનો સમાવેશ થાય છે. આ થીમ્સનું મૂલ્યાંકન 435 સ્થાનિક સૂચકાંકો અને 566 ડેટા પોઈન્ટ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.
“વિકસિત ભારત” નું સ્વપ્ન “વિકસિત પંચાયત” દ્વારા સાકાર થશે.
જ્યારે ગ્રામ પંચાયતો સક્ષમ અને સશક્ત બને છે, ત્યારે તેઓ માત્ર ગ્રામીણ વિસ્તારોનો ચહેરો જ બદલી નાખતા નથી પણ “વિકસિત ભારત” ના સ્વપ્નને પણ નક્કર આકાર આપે છે. ભારત સરકાર દ્વારા શરૂ કરાયેલ પંચાયત એડવાન્સમેન્ટ ઇન્ડેક્સ (PAI) આ વિચારસરણીને મજબૂત બનાવે છે. આ સૂચકાંકમાં ગુજરાતનું ઉત્કૃષ્ટ પ્રદર્શન દર્શાવે છે કે રાજ્ય “વિકસિત પંચાયતો” દ્વારા પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના વિકસિત ભારતના વિઝનને સાકાર કરવામાં અગ્રણી ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે.
