Gujarat: ગુજરાત વકફ બોર્ડ પાસે એટલી મિલકત કે જાણીને આશ્ચર્યમાં પડી જશો.

Gujarat: ગુજરાત વકફ બોર્ડ પાસે આટલી મિલકત

Gujarat: વકફ પ્રોપર્ટી દેશભરમાં ફેલાયેલી છે, પરંતુ મોટાભાગના રાજ્યોમાં વકફ પ્રોપર્ટીનો સંપૂર્ણ સર્વે કરવામાં આવ્યો નથી. વકફ મિલકતમાં પણ મોટા પાયે અતિક્રમણ કરવામાં આવ્યું છે. આવતીકાલે ગુજરાત સરકાર જેપીસી સમક્ષ તમામ હકીકતો રજૂ કરવા જઈ રહી છે કે ગુજરાતમાં વકફ મિલકતોને લગતા વિવાદિત કેસોની સંખ્યા આટલી કેમ વધારે છે.

Gujarat: ફરી એકવાર વકફ બોર્ડને આપવામાં આવેલા અધિકારો અને તેની માલિકીની મિલકતોનો મુદ્દો દેશભરમાં હેડલાઇન્સમાં છે. મોદી સરકારે વક્ફ બોર્ડ એક્ટમાં ફેરફાર કરવા માટે લોકસભામાં એક બિલ રજૂ કર્યું છે, જેની હાલમાં સંસદીય સંયુક્ત સમિતિ (JPC) દ્વારા તપાસ કરવામાં આવી રહી છે. કેન્દ્રીય કેબિનેટે વકફ બોર્ડ એક્ટમાં ઘણા ફેરફારોને લીલી ઝંડી આપી દીધી છે. એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે જે રીતે સરકાર વકફ બોર્ડ એક્ટમાં સુધારો કરી રહી છે, વકફ બોર્ડની કોઈપણ સંપત્તિને ‘વક્ફ પ્રોપર્ટી’ બનાવવાની સત્તામાં ઘટાડો થશે. જેપીસીના સભ્યો તમામ પાસાઓને સમજવા માટે ઘણા રાજ્યોની મુલાકાત પણ લઈ રહ્યા છે.

જેપીસીની ટીમ શુક્રવારે ગુજરાત પહોંચવાની છે. ગુજરાત સરકાર જેપીસી સમક્ષ તમામ હકીકતો રજૂ કરવા જઈ રહી છે કે ગુજરાતમાં વકફ પ્રોપર્ટી સંબંધિત વિવાદિત કેસોની સંખ્યા આટલી કેમ વધારે છે. હાલમાં ગુજરાતમાં વક્ફ ટ્રિબ્યુનલ સમક્ષ 2000 થી વધુ કેસ પેન્ડિંગ છે.

ગુજરાતમાં વકફ બોર્ડની કેટલી મિલકતો છે?

ગુજરાતમાં વકફ બોર્ડની મિલકતોની સંખ્યા 45 હજારથી વધુ છે, જેમાંથી 39 હજારથી વધુ સ્થાવર મિલકતો છે જ્યારે બાકીની જંગમ મિલકતો છે. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે આ પ્રોપર્ટી લિસ્ટમાં માત્ર કબ્રસ્તાન, મસ્જિદો, મદરેસાઓ જ નહીં પરંતુ રહેણાંક મકાનો, ખેતીની જમીનો, દુકાનો, પ્લોટ, તળાવ વગેરેનો પણ સમાવેશ થાય છે. જો આ પ્રોપર્ટીની કિંમત બજાર કિંમત પર ગણવામાં આવે તો આ આંકડો કરોડ સુધી પહોંચી શકે છે.

દાનમાં આપેલી મિલકત વકફ બોર્ડ હેઠળ આવે છે

દરેક ધર્મમાં દાન કરવાની પરંપરા છે. ઈસ્લામમાં પણ જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ કોઈ ધાર્મિક હેતુ માટે પોતાની મિલકત આપે છે તો તે મિલકત વકફ બોર્ડ હેઠળ આવે છે. આ મિલકત જંગમ અથવા સ્થાવર કોઈપણ સ્વરૂપમાં હોઈ શકે છે જેની જાળવણી અને સંચાલન વકફ બોર્ડ દ્વારા કરવામાં આવે છે. દેશના દરેક રાજ્યમાં વકફ બોર્ડ છે. બિહાર અને ઉત્તર પ્રદેશ જેવા રાજ્યોમાં અલગ સુન્ની અને શિયા વક્ફ બોર્ડ છે. સમય-સમય પર વક્ફ બોર્ડ પર માત્ર ખાનગી સંપત્તિ પર જ નહીં પરંતુ અન્ય ધર્મોની સંપત્તિ પર પણ દાવો કરવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે. જોકે, વક્ફ બોર્ડ હંમેશા આ વાતને નકારી રહ્યું છે.

એક વિશ્લેષણ મુજબ, ગુજરાતમાં વકફ બોર્ડ પાસે 39,940 સ્થાવર મિલકતો છે જેમાં સૌથી વધુ 15,425 અમદાવાદમાં છે, ત્યારબાદ સુરતમાં 8,453 અને ભરૂચમાં 4,163 છે. વક્ફ બોર્ડ પાસે ખેતીલાયક જમીન પણ છે અને ગુજરાત માટેના આંકડા ખૂબ જ રસપ્રદ છે. ભરૂચ જિલ્લામાં વકફ બોર્ડની માલિકીની સૌથી વધુ જમીનો છે. આ મિલકતની સંખ્યા 918 છે (બિઘા કે હેક્ટરમાં નહીં) ત્યારબાદ સુરતમાં 714, વડોદરામાં 371 અને કચ્છમાં 355 છે.

વક્ફની માલિકીની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ-

અમદાવાદ અને ભરૂચમાં વકફ બોર્ડની માલિકીની 7 શાળાઓ સાથે વકફની માલિકીની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ પણ છે. આ ઉપરાંત સુરતમાં 6, અમદાવાદમાં 4, વડોદરા અને અમરેલીમાં 2-2, જ્યારે ભરૂચ, કચ્છ, પાટણ, ખેડા અને બનાસકાંઠામાં 1 દારુલ ઉલૂમ સહિત કુલ 19 દારુલ ઉલૂમ ધાર્મિક શિક્ષણ આપે છે. જ્યારે વક્ફ બોર્ડ હેઠળ કુલ 392 મદરેસા છે. સુરત અને ભરૂચમાં તેની 64 મદરેસા છે, જ્યારે અમદાવાદમાં 49 મદરેસા અને કચ્છમાં 30 મદરેસા વકફ બોર્ડ પાસે છે. સમગ્ર ગુજરાતમાં વક્ફ બોર્ડ હેઠળ 12,395 રહેણાંક મકાનો છે, જેમાં સૌથી વધુ 6451 મકાનો અમદાવાદમાં છે. તે પછી સુરતમાં 3373, ભરૂચમાં 851 અને કચ્છમાં 424 રહેણાંક મકાનો છે.

ગુજરાતમાં વક્ફ બોર્ડ દ્વારા સત્તાવાર રીતે 2235 પ્લોટ આપવામાં આવ્યા છે. તમને જણાવી દઈએ કે સુરતમાં સૌથી વધુ 700 પ્લોટ વકફ બોર્ડ પાસે છે. આ પછી ભરૂચમાં 694 અને વડોદરામાં 293 પ્લોટ છે. ગુજરાતમાં વક્ફ બોર્ડની દેખરેખ હેઠળ 168 ઈદગાહ છે, જેમાંથી સૌથી વધુ 101 ઈદગાહ કચ્છમાં આવેલી છે. ભારતની વક્ફ પ્રોપર્ટી મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ દેશભરમાં તેની પ્રોપર્ટીનો ટ્રેક રાખે છે. WAMSIની વેબસાઈટ પર આપવામાં આવેલી માહિતી અનુસાર, વકફ પ્રોપર્ટી દેશભરમાં ફેલાયેલી છે, પરંતુ મોટાભાગના રાજ્યોમાં વકફ પ્રોપર્ટીનો સંપૂર્ણ સર્વે કરવામાં આવ્યો નથી. વકફ મિલકતમાં પણ મોટા પાયે અતિક્રમણ કરવામાં આવ્યું છે.

ગુજરાતમાં વક્ફ બોર્ડ હેઠળની મિલકત-

ખેતીની જમીન – 3264

ઈમારતો – 653
દરગાહ, કબરો – 1734
દારુલ ઉલૂમ – 19
કબ્રસ્તાન – 983
ઘરો – 12, 395
ઈદગાહ – 168
મદરેસા – 392
મસ્જિદો – 2999
પ્લોટ – 2235
શાળાઓ –
62820,
અન્ય દુકાનો –
62430 દુકાનો

વક્ફ બોર્ડ શું છે?

વક્ફ શબ્દ અરબી ભાષામાંથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ થાય છે સમર્પિત કરવું અથવા રોકવું. આ કિસ્સામાં વકફનો અર્થ થાય છે સામાન્ય માણસને જમીન, મિલકત અથવા ટ્રસ્ટ દ્વારા કલ્યાણ પૂરું પાડવું. ઇસ્લામમાં વિશ્વાસીઓ દ્વારા દાનમાં આપવામાં આવતી મિલકત માટે વક્ફ શબ્દનો ઉપયોગ થાય છે. વકફ બોર્ડ એ બોર્ડ છે જે વકફ સંસ્થાઓ પર નજર રાખે છે. તે એક સ્વાયત્ત બોર્ડ છે અને તેના પોતાના ધિરાણ પર ચાલે છે. પહેલાના જમાનામાં જ્યારે લોકો પોતાની મિલકત ધર્મના નામે દાનમાં આપતા હતા ત્યારે તેઓ બાળકોના બદલે અલ્લાહના નામે વકફ કરતા હતા જેથી તેમાંથી મળતી આવકનો ઉપયોગ મસ્જિદ-મદરેસામાં કામ કરતા કર્મચારીઓના ભરણપોષણ માટે કરી શકાય. બોર્ડ દ્વારા સંચાલિત અને ઇમામના પગારમાં ઉપયોગ કરી શકાય છે.

હાલમાં ગુજરાત રાજ્ય વકફ બોર્ડમાં 13 થી 14 હજાર જેટલા ટ્રસ્ટો નોંધાયેલા છે. વકફ બોર્ડમાં નોંધાયેલી મિલકતો સંસ્થાઓની માલિકીની છે અને વકફ બોર્ડ દ્વારા તેનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે જેથી ટ્રસ્ટીઓ વચ્ચે જો કોઈ તકરાર, વિવાદ, ગેરકાયદે દબાણ કે વિવાદ હોય તો વકફ બોર્ડ આવી બાબતોનું નિરાકરણ લાવી શકે. ગુજરાત રાજ્ય વકફ બોર્ડ 1995માં વકફ બોર્ડ માટે નવો કાયદો અમલમાં આવ્યો ત્યારથી કાર્યરત છે. મુસ્લિમ સંસ્થાઓ અને મદરેસાઓ વકફ બોર્ડમાં નોંધાયેલા છે.