One Nation One Election ના અહેવાલમાં 6 દેશોની કઈ બાબતોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે?
હાલમાં વન નેશન વન ઈલેક્શનને લઈને દેશભરમાં ખૂબ ચર્ચા થઈ રહી છે. 17 ડિસેમ્બરે લોકસભામાં આને લગતું બિલ પણ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ બિલ કાયદા મંત્રી અર્જુનરામ મેઘવાલે રજૂ કર્યું હતું. આ દેશનું 129મું બંધારણ સંશોધન બિલ છે. આ બિલને લઈને ભારતમાં ભલે રાજનીતિ ચાલી રહી હોય પરંતુ ઘણા દેશોમાં તેનો અમલ થઈ ચૂક્યો છે.
One Nation One Election: ‘એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી’ સંબંધિત બિલ 17 ડિસેમ્બરે લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. આ બિલનો ઉદ્દેશ્ય સ્પષ્ટ છે – સમગ્ર દેશમાં એકસાથે ચૂંટણી યોજવી, પછી તે લોકસભા, રાજ્ય વિધાનસભાઓ અથવા સ્થાનિક સંસ્થાઓની ચૂંટણીઓ હોય.
કેન્દ્રીય કેબિનેટે 12 ડિસેમ્બરે આ પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપી હતી અને હવે તે દેશભરમાં ચર્ચાનો સૌથી મોટો મુદ્દો બની ગયો છે. જો આ કાયદો લાગુ કરવામાં આવે છે, તો ભારતના મતદારો તેમના સાંસદો, ધારાસભ્યો અને સ્થાનિક સંસ્થાના પ્રતિનિધિઓને તે જ દિવસે અથવા તબક્કાવાર પસંદ કરશે.
આ મોટા નિર્ણયના પાયાને મજબૂત કરવા માટે સરકારે પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદની અધ્યક્ષતામાં એક સમિતિની રચના કરી હતી, જેણે સ્વીડન, બેલ્જિયમ, જર્મની, જાપાન, ફિલિપાઈન્સ, ઈન્ડોનેશિયા અને દક્ષિણ આફ્રિકા જેવા 7 દેશોની ચૂંટણી પ્રક્રિયાનો અભ્યાસ કર્યો હતો.
આ 6 દેશો પર કરવામાં આવેલી અભ્યાસ
- સ્વીડન – આ દેશમાં દરેક ચાર વર્ષે સામાન્ય ચૂંટણી (રિક્સડેગ ચૂંટણી) સાથે કાઉન્ટી અને નગરપાલિકા પરિષદો માટે ચૂંટણી યોજાય છે. ચૂંટણી સામાન્ય રીતે સપ્ટેમ્બર મહિનામાં યોજાય છે. આ દેશ અનુકૂળ ન્યાય પ્રણાલી અપનાવે છે. એટલે કે, રાજકીય પક્ષોને તેમના મતોના આધાર પર ચૂંટાયેલા વિધાનસભામાં બેઠકો સોંપવામાં આવે છે.
- દક્ષિણ આફ્રિકા – અહીં મતદાતાને નેશનલ અસેમ્બલી અને પ્રાંતિય વિધાનસભા માટે એક સાથે મતદાન કરવું પડે છે. તેમ છતાં, નગરપાલિકા ચૂંટણી, પ્રાંતિય ચૂંટણીથી અલગ હોય છે. મતદાતાઓને નેશનલ અને પ્રાંતિય ચૂંટણી માટે અલગ અલગ મતદાન પત્રક આપવામાં આવે છે.
- જાપાન-જર્મની – જાપાનમાં પ્રધાનમંત્રીને પહેલા નેશનલ ડાયટ દ્વારા પસંદ કરવામાં આવે છે, પછી સમ્રાટ મોહર લગાવા છે. કાવિંદ કમિટીમાંથી શામિલ નિષ્ણાતોએ જર્મન અથવા જાપાની મોડલ સમાન મોડલ અપનાવવાની ભલામણ કરી હતી.
- ઇન્ડોનેશિયા – 2019થી, ઇન્ડોનેશિયામાં એક સાથે ચૂંટણી યોજાઈ રહી છે. અહીં રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ અને રાષ્ટ્રીય તથા પ્રદેશીય વિધાનસભાના સભ્યોની ચૂંટણી એક જ દિવસમાં થાય છે. મતદાતાઓ ગુપ્ત મતદાન કરે છે અને નકલ મતદાન અટકાવવા માટે તેમના હાથની ઊંગલીઓમાં મસ્તીક સ્યાહી મૂકવામા આવે છે. 14 ફેબ્રુઆરી 2024ના રોજ ઇન્ડોનેશિયામાં એક સાથે યોજાયેલી ચૂંટણી હતી.
- ફિલિપિન્સ – ફિલિપિન્સ પણ એ દેશોમાં શામિલ છે જ્યાં ચૂંટણી એક સાથે યોજાય છે. અહીં રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ અને સિનેટર છ વર્ષના કાર્યકાળ માટે પસંદ કરવામાં આવે છે. જ્યારે પ્રતિનિધિ સભાના સભ્ય, રાજ્યપાલ, ઉપ-રાજ્યપાલ ત્રણ વર્ષના કાર્યકાળ માટે પસંદ કરવામાં આવે છે.
- બેલ્જિયમ – 1.18 કરોડની વસ્તી ધરાવતું બેલ્જિયમ સંવિધાનિક રાજતંત્ર છે. આ દેશ 1830માં સ્વતંત્ર બન્યો અને 1831થી અહીં સંવિધાન લાગુ થયો. બેલ્જિયમમાં દર 5 વર્ષે એક સાથે ચૂંટણી યોજાય છે.
ભારતમાં ક્યારે ક્યારે એક સાથે ચૂંટણી થઈ હતી?
આઝાદી પછી ભારતમાં પહેલીવાર 1951-52માં સામાન્ય ચૂંટણી યોજાઈ હતી. 1957, 1962 અને 1967 ની ચૂંટણીઓમાં પણ લોકસભા અને રાજ્યની વિધાનસભાની ચૂંટણી એક સાથે થઈ હતી. જોકે, ત્યારે પણ કેટલાક રાજ્યોમાં અલગથી ચૂંટણી કરાવવામાં આવી હતી, જેમ કે 1955માં આંધ્ર રાષ્ટ્રમ (જે પછી આંધ્ર પ્રદેશ બન્યું), 1960-65માં કેરળ અને 1961માં ઓડિશામાં વિધાનસભા ચૂંટણી અલગથી યોજાઈ હતી.
1967 બાદ કેટલાક રાજ્યોની વિધાનસભાઓ વહેલા ભંગ થઈ ગઈ હતી અને ત્યાં પ્રદેશ અધ્યક્ષ શાસન લાગૂ કરવામાં આવ્યું. તેની સાથે સાથે, 1972માં લોકસભાની ચૂંટણી સમયથી પહેલા કરાવવામાં આવી, જેના કારણે લોકસભા અને વિધાનસભા ચૂંટણીનો ચક્ર અલગ પડ્યો.
