Samudra Manthan: ચંદ્ર ભગવાનની ઉત્પત્તિ ક્યારે અને કેવી રીતે થઈ? સમુદ્ર મંથન સાથે સંબંધ છે
સમુદ્ર મંથન: વૃદ્ધિ અને અધોગતિ એ પાંચ ભૌતિક શરીરોની છે આત્માની નહીં. સ્વ હંમેશા સાર છે અને અપરિવર્તનશીલ છે. જ્યારે, પ્રયાસો કે સત્કર્મોને લીધે, ચંદ્રની જેમ જીવનમાં માન, ધન, ધન, શક્તિ, માનવશક્તિ અને ઐશ્વર્યમાં વધારો થાય છે, ત્યારે તેના પર અભિમાન કરવાને બદલે, ચંદ્રની જેમ, સમાજને સુખ પ્રદાન કરીને. શક્ય તેટલું, વ્યક્તિએ કૃતજ્ઞતાપૂર્વક માનવ જીવનને આશીર્વાદ આપવા સક્ષમ હોવા જોઈએ તે જીવનનો અર્થ છે
Samudra Manthan: જીવન અને જગતની તાત્વિક મૂંઝાવટનું સરળ રૂપક છે સમુદ્રમંથનનો પ્રસંગ। સાગરરૂપી મનનો મંતન જ્યારે વિચારો રૂપે થતો હોય છે, ત્યારે અનેક પ્રકારની સમુત્પ્રેક્ષાઓ અને કામનાઓ જન્મે છે, જે મનુષ્યને નશ્વર ભોગપદાર્થોમાં પકડીને, જીવનને નષ્ટ-ભ્રષ્ટ કરી નાખે છે. પરંતુ જે વ્યક્તિ ભગવદ ભક્તિરૂપે અમૃતનો પાન કરે છે, તે કદી આ બધી ભાવનાઓથી વિમુક્ત રહે છે અને તેનું જીવન શ્રેષ્ઠ બને છે।
સમુદ્રમંથનના દસમા ક્રમમાં ચંદ્રનો પ્રાદુર્ભાવ થયો, જેને ભગવાન શિવે તેમના મસ્તક પર ધારણ કરી લીધું। જે વ્યક્તિનું મન ચંદ્રમાના જેવું બધાને શીતળતા અને સુખ પ્રદાન કરે છે, તે સંતોષ સાથે પરમાત્માના મસ્તક પર મકટ થાય છે। અહીં આ સંકેત છે કે ભગવાનને તે જ વ્યક્તિ પ્રિય થાય છે, જે નિર્મલ અને શીતળ હોય છે। જ્યારે જીવનની ગતિમાં કઠણાઈ, છળ-કપટ અને મૃગજળના પ્રપંચોથી મુક્તિ મળે છે, ત્યારે મન ચંદ્રના સમાન શીતળ અને નિર્મલ થઈને તે ભગવાનનો પ્રિય બની જાય છે અને સમગ્ર જગત તેને વંદનીય માનતું છે।
ચંદ્રમાનો સ્વાભાવિક ગુણ શીતળતા છે, જે કદી ઘટતી અથવા વધતી નથી, પરંતુ તેની 16 કલાઓ ઘટતી અને વધતી રહે છે, જે આપણા જીવનના ચંદ્રિય પતિકાઓ અને ભાવનાઓના ઉતાર-ચઢાવને દર્શાવે છે।
ચંદ્ર પૃથ્વીની આસપાસ ફરે છે અને પૃથ્વી સૂર્યની આસપાસ ફરે છે. આ કારણે, જ્યારે સૂર્યનો આંશિક પ્રકાશ પૃથ્વી દ્વારા અવરોધિત થાય છે, ત્યારે ચંદ્ર પર પડછાયો દેખાય છે. આ પડછાયાના કારણે ચંદ્રના આકારમાં થતા ફેરફારને તેનો ‘તબક્કો’ કહેવામાં આવે છે, જેના આધારે ભારતીય કેલેન્ડરમાં તારીખો નક્કી કરવામાં આવે છે.
આ રીતે વૃદ્ધિ અને હ્રાસ પંચભૌતિક શરીરનાં છે, આત્મા ના કે. આત્મા તો સદાય એક રસ છે અને અપરિવર્તનીય છે. અહીં આધ્યાત્મિક શિક્ષા પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ, પુરુષાર્થ અથવા સત્કર્મથી ચંદ્રમાની કલા જેવી જ્યારે જીવનમાં માન-સન્માન, ધન-બળ, જન-બળ અને વૈભવ વગેરેનો વધારો થાય છે, ત્યારે એ પર અભિમાન ન કરી, ચંદ્રમાની સમાન સમાજને યથાશક્તિ સુખ આપીને, માનવ જીવનને કૃત્રિમ રીતે ધન્ય-ધન્ય કરવું જ જીવનની સાર્થકતા છે.
ચંદ્રમા આ શીખ આપે છે કે જીવનમાં આવતી અનુકૂળતા અથવા પ્રતિકૂળતા થકી ક્યારેય પોતાની મૂળ પ્રકૃતિનો પરિત્યાગ ન કરવો જોઈએ, કારણ કે જીવનમાં આવતાં સુખ-દુખ ચંદ્રકલા જેવી તાત્કાલિક હોય છે, જેમ આકાશમાં બાદલ આવે છે અને જવામાં આવે છે, તેમ ચંદ્રમાની કલા ઘટતી અને વધતી રહે છે, પરંતુ તે સદાય એકસમાન જ રહે છે।
આજ રીતે, અમારે પણ આપણા આદર્શો અને સંસ્કારોને સદા એકસરખા રાખવા જોઈએ, ભલે જ આપણે અનેક ઝંઝાવાતોથી જંગલ કરી રહ્યા હોઈએ. ચંદનના વૃક્ષ પર વિશાળ સાપો ચારેય બાજુ લિપટેલા રહે છે, પરંતુ તે તેના કોઈ પ્રભાવ ન થતો, કારણ કે તે પોતાની શીતલતાનો પરિત્યાગ કરતો નથી.
ઠીક એ જ રીતે, જેનું હૃદય ચંદ્રમાની જેમ શીતલ થઈ જાય છે, તે પુંયાત્મા ભગવદ ભક્તિ રૂપે અમૃત પાન કરી, મોક્ષ પદને સહેજ જ સ્વીકારે છે।
