Samudra Manthan: અમૃત કલશની ઉત્પત્તિ ક્યારે અને કેવી રીતે થઈ? સમુદ્ર મંથનની વાર્તા વાંચો
અમૃત કલશ સમુદ્ર મંથનની પ્રક્રિયામાં 14મા સ્થાને ઉભરી આવ્યો હતો. અહીં ચૌદ નંબરની આધ્યાત્મિક બાજુ છે. આપણા શરીરમાં ક્રિયાના પાંચ અંગો અને પાંચ ઇન્દ્રિયો છે. વાણી, હાથ, પગ, ગુદા અને શિશ્ન એ ક્રિયાના અંગો છે જેની મદદથી આપણે ક્રિયાઓ કરીએ છીએ. કાન, આંખ, નાક અને ચામડી એ ઇન્દ્રિય અંગો છે જેના દ્વારા આપણે અનુભવીએ છીએ. સમુદ્ર મંથન એ બે વિચારધારાઓને એક કરીને સામાજિક પરિવર્તન માટે એક વિશાળ ક્રાંતિ છે.
Samudra Manthan: જીવનમાં જે દુર્લભ છે તે પરસ્પર એકતા અને પ્રેમથી કામ કરવાથી સુલભ બને છે. મહાસાગરના મંથનમાં સૌપ્રથમ ઝેર નીકળ્યું તે હલાહલ હતું, જેને ભગવાન શિવે પ્રસન્નતાથી લોકહિતમાં યાદ કરી લીધું અને તે નીલકંઠના નામથી સમગ્ર બ્રહ્માંડમાં પ્રસિદ્ધ થયા.
સામાજિક જીવનમાં આવતી પ્રતિકૂળતાઓ અને અસમાનતાઓ ઝેર સમાન હોય છે, જેના કારણે લોકોનું જીવન ઝેર બની જાય છે, માનવતાના મૂળ આદર્શો અને સિદ્ધાંતોનો ત્યાગ કરીને અધોગતિના માર્ગે જાય છે. આવા સમયે આપણે ભગવાન શિવની વિષ પીવડાવવાની કથા અપનાવી અને સામાજિક જીવનને ઝેરથી બચાવવા અંગત સુખ-સન્માનનો ત્યાગ કરીને સૌના કલ્યાણનો માર્ગ પ્રશસ્ત કરવા કટિબદ્ધ બનીએ.
આ અસીમ અવ્યક્ત બ્રહ્માંડ અત્યારે વિશાળ દૈવીય અને પારલૌકિક ચેતના ના વિકાસ માટે અનંત સંભાવનાઓનો દ્વાર છે, જેના ફાયદા એ સમયે મળવાના છે જ્યારે પવિત્ર અને પારદર્શી વિચારો સાથે પરસ્પર એકતાના સૂત્રમાં જોડાઈને, અમે સદ્કાર્ય કરીશું. દેવતા સમાજમાં સકારાત્મક અને દાનવ નકારાત્મક વિચારોના પ્રતિક છે, અને સમુદ્રમંથન એ બંને વિચારોને એકસાથે જોડીને સામાજિક પરિવર્તન માટે એક શુદ્ધ ક્રાંતિ છે. સમુદ્ર મંથનનું 14મું રત્ન અમૃત છે, જેની પ્રાપ્તિ સામાજિક જીવનના સંઘર્ષોમાં ધ્રૂડીપણે પોતાના લક્ષ્ય પર અડિગ રહેવાનો દૈવી શુભાશીર્વાદ છે, જે પરમ શાંતિ અને શાશ્વત સત્યના બોધનો પરિચય આપે છે.
સમુદ્ર મન્થનના અંતે 13મું અને 14મું રત્ન તરીકે ભગવાન ધન્વંતરી અમૃત કલશ લઈને પ્રગટ થયા. પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર, ધન્વંતરી જી આયુર્વેદના સંસ્થાપક અને દેવતાઓના વૈદ્ય છે, તેમના પ્રાકટ્યનો સંકેત એ છે કે, અમુક પણ લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કરવા માટે આપણું શરીર પથ્ય અને ઔષધીઓ દ્વારા સ્વસ્થ રાખવું જોઈએ, કારણ કે સ્વસ્થ શરીર જ સમગ્ર ધર્મકર્મનું સાધન છે, જેમ કે કહેવાય છે “શરીરમાદ્યં ખલુ ધર્મસાધમ્”.
માત્ર સારું સ્વાસ્થ્ય અને મનની શુદ્ધતા જ ઈશ્વરના પ્રેમની શુદ્ધિ તરફ દોરી જાય છે. શરીરની તંદુરસ્તી અને મનની શુદ્ધતા વિના, અમરત્વ પ્રાપ્ત કરવું મુશ્કેલ છે. જ્યારે આપણું શરીર સ્વસ્થ હશે અને આપણું મન શુદ્ધ હશે, ત્યારે આપણે ચોક્કસપણે ભગવાનના રૂપમાં અમરત્વ પ્રાપ્ત કરીશું.
સમુદ્ર મન્થનની પ્રક્રિયામાં 14માં સ્થાન પર અમૃત કલશનો પ્રાદુર્ભાવ થયો. અહીં ચૌદહ સંખ્યાઓનો આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ વિશેષ અર્થ છે. આપણા શરીરમાં પાંચ કર્મેન્દ્રીઓ અને પાંચ જ્ઞાનेंद्रીઓ છે. વાક (વાણી), હાથ, પગ, ગુદા અને લિંગ એ કર્મેન્દ્રીઓ છે, જેઓ દ્વારા આપણે કર્મ કરીએ છીએ. કર્ણ, નેત્ર, રસના, નાસિકા અને ત્વચા એ જ્ઞાનન્દ્રીઓ છે, જેઓ દ્વારા આપણે અનુભવ કરીએ છીએ. ત્યારબાદ ચાર છે- મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત અને અહંકાર. જયારે શ્રી ગુરુગુવિંદકૃપાની સત્સાધનાથી આ 14 પર કાબૂ થાય છે, ત્યારે આત્મતત્વરૂપે ઈશ્વરની ઓળખાણનો અમૃત પાન સાધક માટે સુલભ થઈ જાય છે.
