Pitru Paksha 2024: પિતૃપક્ષ પહેલા જાણો શું છે શ્રાદ્ધ? નહીંતર તમારે મોટું નુકસાન સહન કરવું પડશે
આજે વૈજ્ઞાનિક યુગમાં દરેક વ્યક્તિ વધુને વધુ આધુનિક બની રહી છે, પરંતુ શ્રાદ્ધનું મહત્વ ઓછું નથી થયું. તે એક ધાર્મિક વિધિ છે જે આપણને આપણા પૂર્વજો સાથે જોડે છે અને યાદ અપાવે છે કે આજે આપણે જે કંઈ પણ છીએ તે તેમના યોગદાનનું પરિણામ છે.
વ્યક્તિના જીવનમાં પૂર્વજો પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. હકીકતમાં, આજે આપણે જ્યાં છીએ તેમાં તેમણે મોટી ભૂમિકા ભજવી છે. આમ, શ્રાદ્ધ એ માત્ર ધાર્મિક વિધિ નથી, પરંતુ તે ધાર્મિક વિધિઓ, પરંપરાઓ અને સંબંધોને મજબૂત કરવાનું માધ્યમ છે. તે આપણને આપણી સંસ્કૃતિ અને મૂલ્યો સાથે જોડે છે. શ્રાદ્ધ દ્વારા આપણે આપણા પૂર્વજો પ્રત્યે આદર અને કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરીએ છીએ. તેમના યોગદાન માટે આદર અને કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરો. શ્રાદ્ધ 17 સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થઈ રહ્યું છે જ્યારે પિતૃપક્ષ પ્રતિપદા 18 સપ્ટેમ્બરે થશે. આ પહેલા શ્રાદ્ધને સમજવું ખૂબ જ જરૂરી છે. ચાલો જાણીએ પંડિત પાસેથી પિતૃ પક્ષ અને શ્રાદ્ધનું મહત્વ.
શ્રાદ્ધ શું છે?
શ્રાદ્ધ સંસ્કાર એ હિંદુ ધર્મમાં એક વિશેષ ધાર્મિક વિધિ છે, જે પૂર્વજો (મૃત પૂર્વજો)ના ઉદ્દેશ્યોને ધ્યાનમાં રાખીને ધાર્મિક રીતે કરવામાં આવે છે. શ્રાદ્ધનો શાબ્દિક અર્થ છે “ભક્તિ સાથે કરવામાં આવેલ કાર્ય.” શાસ્ત્રો અનુસાર પિતૃઓ પ્રત્યે આદર અને આદર વ્યક્ત કરવા માટે કરવામાં આવતા કાર્યને શ્રાદ્ધ કહેવામાં આવે છે. તેનું વર્ણન શાસ્ત્રોમાં આ પ્રમાણે જોવા મળે છે: ‘શ્રદ્ધયા પિતૃણા ઉદ્દિશ્ય વિધિના ક્રિયાતે યત્કર્મ તત્ શ્રદ્ધામ.’ એટલે કે પૂર્વજો માટે ભક્તિભાવથી કરવામાં આવતી વિધિને શ્રાદ્ધ કહેવાય છે.
શ્રાદ્ધનું શાસ્ત્રીય વર્ણન
શ્રાદ્ધ શબ્દની ઉત્પત્તિ ‘શ્રદ્ધા’ પરથી થઈ છે. ‘શ્રદ્ધા’ એટલે શુદ્ધ હૃદયથી કરવામાં આવેલું કાર્ય, જે પૂર્ણ શ્રદ્ધા અને ભક્તિ સાથે કરવામાં આવે છે. વિવિધ ધાર્મિક ગ્રંથો જેમ કે મનુસ્મૃતિ, પુરાણ અને શ્રાદ્ધ સંબંધિત અન્ય ગ્રંથોમાં તેનું વર્ણન પિતૃયજ્ઞ તરીકે કરવામાં આવ્યું છે. આ એક ધાર્મિક કાર્ય છે, જેના દ્વારા પૂર્વજો પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરવામાં આવે છે. મહર્ષિ પરાશરે શ્રાદ્ધ વિશે કહ્યું છે કે, “સ્થળ, કાળ અને પાત્રમાં તલ, દર્ભ (કુશ) અને મંત્રો વડે ભક્તિભાવથી જે કાર્ય કરવામાં આવે છે તેને શ્રાદ્ધ કહેવાય છે. તેવી જ રીતે મહર્ષિ બૃહસ્પતિ અને મહર્ષિ પુલસ્ત્યના મતે આ પ્રક્રિયાને શ્રાદ્ધ કહેવામાં આવે છે. બ્રાહ્મણોને દૂધ, ઘી અને મધ સહિતનો સાત્વિક ખોરાક આપવાને પણ શ્રાદ્ધ કહેવાય છે.
શ્રાદ્ધની રીત અને મહત્વ
શ્રાદ્ધ મુખ્યત્વે પિતૃ પક્ષ દરમિયાન કરવામાં આવે છે, જે સામાન્ય રીતે ભાદ્રપદ મહિનાના શુક્લ પક્ષની પૂર્ણિમાના દિવસથી શરૂ થઈને અશ્વિન મહિનાના નવા ચંદ્ર દિવસ સુધી થાય છે. આ સમય દરમિયાન લોકો તેમના પૂર્વજો માટે તર્પણ, પિંડ દાન અને હવન કરે છે, જેનાથી પૂર્વજો પ્રસન્ન થાય છે અને આશીર્વાદ આપે છે. આ પરંપરા સદીઓથી ચાલી આવે છે અને તેની ગણતરી જીવનના પવિત્ર કર્તવ્યોમાં થાય છે. શ્રાદ્ધની પ્રક્રિયામાં બ્રાહ્મણોને આમંત્રણ આપવામાં આવે છે અને તેમને ભોજન, વસ્ત્રો અને દક્ષિણા આપવામાં આવે છે. આ પ્રસંગે તલ, પાણી, કુશ અને અન્ય પવિત્ર સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. શ્રાદ્ધ વિધિનો હેતુ પૂર્વજોની આત્માઓને શાંતિ પ્રદાન કરવાનો અને તેમના આશીર્વાદથી વંશને સમૃદ્ધ કરવાનો છે.
(Disclaimer: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી સામાન્ય માન્યતાઓ અને માહિતી પર આધારિત છે. આની પુષ્ટિ કરતું નથી.)
