Mahakumbh 2025: કુંભ એક સામાન્ય વ્યક્તિને મહાન બનવા માટે કેવી રીતે પ્રેરણા આપે છે?
મહાકુંભ 2025: અત્યાર સુધીમાં કરોડો લોકોએ મહાકુંભમાં શાહી સ્નાન કર્યું છે. કુંભ મેળો આટલો પ્રખ્યાત કેમ છે, તેનો મહિમા અને અર્થ બંને શાસ્ત્રોમાં વર્ણવવામાં આવ્યા છે.
Mahakumbh 2025: અત્યાર સુધીમાં, લગભગ 7 કરોડ સનાતનીઓએ પ્રયાગરાજના કુંભમાં સ્નાન કર્યું છે. આ લેખ દ્વારા, આપણે જાણીશું કે કુંભ શા માટે બધા સનાતનીઓ માટે ફાયદાકારક છે, પછી ભલે તેમની જાતિ કે સંપ્રદાય કોઈ પણ હોય.
પહેલા કુંભ રાશિનો અર્થ જાણીએ. ‘કુંભ’ શબ્દનો સામાન્ય રીતે અર્થ થાય છે વાસણ, પરંતુ તેની પાછળ રચનાત્મક સદ્ભાવના, શુભકામનાઓ અને સમુદાયમાં યોગ્યતા બનાવવા માટે લોકોના માનસના ઉત્થાનની પ્રેરણા રહેલી છે.
હકીકતમાં, ‘કુંભ’ શબ્દમાં જ સમગ્ર સૃષ્ટિનું કલ્યાણકારી અર્થ સમાયેલો છે.
કુંભ પૃથ્વી ભાવયંતિ સંકેતયંતિ ભવિષ્ય કલ્યાણ વગેરે મહાત્યકાશ પરિસ્થિતિ: ગુરુનો ઉદય ગ્રહ: સંયુક્ત હરિદ્વાર પ્રયાગધિથત પુણ્યસ્થાન- કુંભ સાથે વિશેષ યાસ્મિન: (સ્ત્રોત – કુંભ પર્વ ગીતા પ્રેસ)
‘પૃથ્વીના કલ્યાણ વિશે માહિતી આપવા અથવા શુભ ભવિષ્યનો સંકેત આપવા માટે, જ્યારે ગુરુ વગેરે ગ્રહો હરિદ્વાર, પ્રયાગ વગેરે જેવા ખાસ પવિત્ર સ્થળોના હેતુ માટે સ્વચ્છ આકાશમાં હાજર હોય છે, ત્યારે તેને ‘કહેવાય છે’ કુંભ’.
આ ઉપરાંત, ‘કુંભ’ શબ્દના અર્થમાં અન્ય વિવિધ જન કલ્યાણકારી લાગણીઓ પણ જોઈ શકાય છે.
પુરાણોમાં, કુંભ-ઉત્સવ બાર સંખ્યામાં સ્થાપિત થયેલ છે, જેમાંથી ચાર નશ્વર લોક માટે છે અને આઠ દિવ્ય લોક માટે છે.
देवानां द्वादशाहोभिर्मत्यैर्द्वादशवत्सरैः
કુંભપર્વણી જાય છે અને સંખ્યા બાર થાય છે. હું ચાર લોકના ચાર લોકને નમન કરું છું અને હું ભારત પર વિશ્વાસ રાખતો નથી. ચેત્રે: ॥
કુંભનો હેતુ આ પૃથ્વી પરના બધા મનુષ્યોના પાપો દૂર કરવાનો છે. આ તહેવાર દર બારમા વર્ષે ચાર સ્થળોએ ઉજવવામાં આવે છે – હરિદ્વાર, પ્રયાગ, ઉજ્જૈન અને નાસિક. આ તહેવારો દરમિયાન ભારતના તમામ રાજ્યોમાંથી તમામ સમુદાયના લોકો સ્નાન કરવા, ધ્યાન કરવા, પૂજા કરવા વગેરે માટે આવે છે.
ક્ષારયુક્ત સમુદ્રથી ઘેરાયેલી ભારતની ભૂમિ કુદરતી રીતે અશુદ્ધિ અને કાદવના ડાઘથી ઢંકાયેલી છે. આ પવિત્ર સફેદ ભૂમિ છે. ભૌગોલિક રીતે, સમુદ્ર મંથનમાંથી નીકળેલા અમૃતના વાસણને તેના ચાર પવિત્ર સ્થળોએ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું હતું.
લૌકિક દૃષ્ટિકોણથી, આવા ગ્રહો જે આકાશમાં છુપાયેલા અને સુષુપ્ત અમરત્વને દૃશ્યમાન અને પ્રકાશિત કરે છે, તે દર બાર વર્ષ પછી, એટલે કે બાર વર્ષ સમય સંયોગ પછી ચારેય સ્થળોએ પ્રગટ થાય છે. પછી ગંગા (હરિદ્વાર), ત્રિવેણીજી (પ્રયાગ), શિપ્રા (ઉજ્જૈન) અને ગોદાવરી (નાસિક) – આ શુદ્ધિકરણ કરતી નદીઓ પોતાના પાણીમાં અમૃત વહે છે. એટલે કે, સ્થળ, કાળ અને વસ્તુ ત્રણેય અમૃતના ઉદ્ભવ માટે યોગ્ય બને છે. પરિણામે, અમૃતઘાટ અથવા કુંભ નીચે ઉતરે છે.
સમયનું ચક્ર ફક્ત જીવનની પ્રવૃત્તિઓનો પાયો નથી; પરંતુ બધા યજ્ઞો, ધાર્મિક વિધિઓ અને વિધિઓ વગેરે પણ સમય ચક્ર પર આધારિત છે. દેવતાઓના ગુરુ સૂર્ય, ચંદ્ર અને ગુરુ ગ્રહનું સમય ચક્રમાં મહત્વપૂર્ણ સ્થાન છે. આ ત્રણેયનું મિશ્રણ કુંભ ઉત્સવનો મુખ્ય આધાર છે.
જ્યારે ગુરુ મેષ રાશિમાં હોય છે અને ચંદ્ર અને સૂર્ય મકર રાશિમાં હોય છે, ત્યારે પ્રયાગમાં અમાસ તિથિએ ખૂબ જ દુર્લભ કુંભ થાય છે. આ સ્થિતિમાં બધા ગ્રહો અનુકૂળ અને સારા છે. જ્યારે આપણે આપણા જીવનમાં મિત્રો અને ઉમદા લોકોને મળીએ છીએ, ત્યારે જ સારા અને શુભ વિચારો આવે છે અને આ સંયોજન આપણા જીવનમાં ખુશીઓ લાવે છે.
કુંભના અવસરે, ભારતીય સંસ્કૃતિ અને ધર્મથી પ્રેરિત તમામ સંપ્રદાયોના અનુયાયીઓ ભેગા થાય છે અને તેમના સમાજ, ધર્મ અને રાષ્ટ્રની એકતા, અખંડિતતા અને અખંડિતતા વિશે ચર્ચા કરે છે. સ્નાન, દાન, જળ અર્પણ અને બલિદાનનું પવિત્ર વાતાવરણ દેવતાઓને પણ આકર્ષિત કરવામાં નિષ્ફળ જતું નથી.
એવું માનવામાં આવે છે કે આ મહાન તહેવાર પર બધા દેવતાઓ અને અન્ય પૂર્વજો – યક્ષ-ગંધર્વ વગેરે પૃથ્વી પર આવે છે અને ફક્ત મનુષ્યોને જ નહીં પરંતુ તમામ જીવોને તેમની પવિત્ર હાજરીથી શુદ્ધ કરે છે અને તે જ સમયે અહીં દિવ્ય સંતોની હાજરી આ ભૂમિ સ્વર્ગ જેવી છે. તેઓ તેને બનાવે છે.
અહીં એવા સંતો આવે છે જે તમને ફક્ત કુંભ દરમિયાન જ દેખાય છે અને કુંભ સમાપ્ત થતાંની સાથે જ આ દિવ્ય સંતો અચાનક કોઈ અજાણી જગ્યાએ ચાલ્યા જાય છે જે આજ સુધી કોઈ શોધી શક્યું નથી. સ્વામી અંજની નંદન દાસના મતે, આ અજાણ્યા સંતો સ્વર્ગના દેવતાઓ છે જે મનુષ્યોને આશીર્વાદ આપવા માટે પૃથ્વી પર આવે છે. તેમના આશીર્વાદથી જ તે લોકોનું જીવન સારું બનશે જેઓ વ્યસ્ત છે અને હતાશાથી પીડાય છે.
