Lord Vishnu: ભગવાન વિષ્ણુનું વિઠ્ઠલ સ્વરૂપ કેવું છે? શ્રી હરિને કેમ પડ્યું આ નામ, જાણો પૂજાનું મહત્વ
ભગવાન વિષ્ણુનું વિઠ્ઠલ સ્વરૂપ: ભગવાન વિષ્ણુના ઘણા અવતારોની પૂજા વિવિધ ઉપવાસ અને તહેવારો દરમિયાન કરવામાં આવે છે. પણ તેનું નામ પણ વિઠ્ઠલ છે. ચાલો જાણીએ આ નામ કેવી રીતે પડ્યું.
હિન્દુ ધર્મમાં ટ્રિનિટીની ભૂમિકા ખૂબ જ વિશેષ છે અને જો આપણે ભગવાન વિષ્ણુની વાત કરીએ તો તેમણે પૃથ્વી અને ધર્મની રક્ષા માટે 10 અવતાર લીધા હતા. આ અવતારોને દશાવતાર કહેવામાં આવે છે અને તમે તેમાંના ઘણા વિશે જાણતા જ હશો. શ્રી હરિના અનેક નામોમાંથી એક વિઠ્ઠલ તમે સાંભળ્યું જ હશે. આ નામ ખાસ કરીને મહારાષ્ટ્ર અને કર્ણાટકમાં સાંભળવામાં આવે છે, જ્યાં લોકો આ નામને ખૂબ પ્રેમ અને ભક્તિથી લે છે. આ વિસ્તારોમાં વિઠ્ઠલ નામના ઘણા મંદિરો છે અને ભક્તો ભગવાન વિઠ્ઠલની સંપૂર્ણ ભક્તિ અને સમર્પણ સાથે પૂજા કરે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ભગવાન વિષ્ણુને આ નામ કેવી રીતે પડ્યું? આની પાછળની વાર્તા શું છે? ચાલો જાણીએ ભોપાલ નિવાસી જ્યોતિષ પંડિત યોગેશ ચૌરે પાસેથી.
ભગવાન વિઠ્ઠલની કથા
એક પૌરાણિક કથામાં ઉલ્લેખ છે કે કેવી રીતે ભગવાન વિષ્ણુનું નામ વિઠ્ઠલ પડ્યું. કથા અનુસાર, એક સમય એવો હતો જ્યારે દેવી રુક્મિણી કોઈ વાતને લઈને ભગવાન વિષ્ણુથી નારાજ થઈ ગઈ હતી. જ્યારે તેણીએ દ્વારકા છોડ્યું, ત્યારે શ્રી હરિ તેને શોધતા ડીંડિવનમાં પહોંચ્યા અને અહીં તેમને દેવી રુક્મિણી મળી. તે જ સમયે, ભગવાન વિષ્ણુના એક ભક્ત ત્યાં એક આશ્રમમાં રહેતા હતા, જેનું નામ પુંડલિક હતું.
પુંડલિક ભગવાન વિષ્ણુના મહાન ભક્ત હતા અને તેમના માતા-પિતાની પણ સેવા કરતા હતા. આવી સ્થિતિમાં ભગવાન વિષ્ણુ દેવી રુક્મિણી સાથે તેમના ભક્તને મળવા તેમના આશ્રમ પહોંચ્યા. પરંતુ ત્યારે પુંડલિક તેના માતા-પિતાની સેવામાં વ્યસ્ત હતા અને આવી સ્થિતિમાં જ્યારે શ્રી હરિએ પુંડલિકને મળવાનું કહ્યું ત્યારે ભક્તે ભગવાનને થોડીવાર રાહ જોવાનું કહ્યું.
દંતકથા અનુસાર, પુંડલિકે ભગવાન વિષ્ણુને એક ઈંટ ફેંકી અને તેને તેના પર ઊભા રહેવા અને રાહ જોવા કહ્યું. જે પછી ભગવાને પોતાના ભક્તની વાત સાંભળી અને ઈંટ પર ઉભા રહીને ભક્તની રાહ જોઈ અને જ્યારે પુંડલિક તેની પાસે આવ્યો ત્યારે તેણે તેને વરદાન માંગવા કહ્યું.
પુંડલિકે ભગવાનને રોકાવા માટે માત્ર એક નાનકડી વિનંતી કરી અને પોતાના ભક્તની આ ભક્તિ જોઈને શ્રી હરિ એ જ ઈંટ પર કમર પર હાથ રાખીને પ્રસન્ન મુદ્રામાં ઊભા રહ્યા. એવું કહેવાય છે કે આ મુદ્રાને જ વિઠ્ઠલ અવતાર કહેવામાં આવતું હતું અને ભગવાન વિષ્ણુનું નામ ‘વિઠ્ઠલ’ પડ્યું હતું.
