Kumbh Mela 2025: મહાકુંભમાં કલ્પવાસ ક્યારે યોજાશે? તારીખ, નિયમો અને લાભો જાણો
કુંભ મેળો કલ્પવાસ 2025: મહાકુંભ મેળામાં કલ્પવાસ કરતા ભક્તોએ તેના નિયમોનું સંપૂર્ણ નિષ્ઠા સાથે પાલન કરવું પડશે. આ સમય દરમિયાન ભક્ત માટે સત્ય કહેવું જરૂરી છે. આ સાથે, કલ્પવાસના સમગ્ર સમયગાળા દરમિયાન સાધકે બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું જરૂરી છે. સાધકોએ બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં જાગીને ગંગા સ્નાન કરવાનું હોય છે. તેમના માટે દરરોજ ત્રણ વખત ગંગા સ્નાન કરવું જરૂરી છે.
Kumbh Mela 2025: દર 12 વર્ષે યોજાતા મહા કુંભ મેળાનું સનાતન ધર્મમાં ઘણું મહત્વ છે. આ મેળાનું આયોજન પ્રયાગરાજ, હરિદ્વાર, ઉજ્જૈન અને નાસિકમાં કરવામાં આવે છે. વર્ષ 2025માં પ્રયાગરાજમાં મહા કુંભ મેળો યોજાવા જઈ રહ્યો છે. આ મેળામાં વિશ્વભરમાંથી લાખો શ્રદ્ધાળુઓ અને પ્રવાસીઓ આવે છે. આ વખતે પ્રયાગરાજમાં 13 જાન્યુઆરીથી 26 ફેબ્રુઆરી સુધી મહા કુંભ મેળાનું આયોજન કરવામાં આવશે. મેળામાં મોટી સંખ્યામાં ભક્તો વિવિધ પ્રકારની પૂજા-અર્ચના અને અનુષ્ઠાન પૂર્ણ ભક્તિભાવથી કરે છે. મેળામાં ઘણા ભક્તો કલ્પવાસ કરે છે. આ એક મુશ્કેલ તપ અને ભગવાનની ભક્તિ છે, જેના દ્વારા સાધક આધ્યાત્મિક જીવન તરફ આગળ વધે છે અને ભગવાનની ભક્તિમાં સમર્પિત થાય છે. આને શરીર, મન અને આત્માની મુક્તિનો માર્ગ માનવામાં આવે છે. કલ્પવાસ કરવાથી દરેક પ્રકારના પાપો (શારીરિક, મૌખિક અને માનસિક)થી મુક્તિ મળે છે અને શ્રીજીના ચરણોમાં સ્થાન પ્રાપ્ત થાય છે, ચાલો જાણીએ કે કુંભ મેળામાં કલ્પવાસ શા માટે કરવામાં આવે છે.
કલ્પવાસ કેવી રીતે થાય છે?
કલ્પવાસ માટે, ભક્તો પ્રયાગમાં સંગમના કિનારે કેટલાક વિશેષ નિયમો અને ધાર્મિક વિધિઓનું પાલન કરીને મહિનો પસાર કરે છે. કેટલાક લોકો મકરસંક્રાંતિથી કલ્પવાસ પણ શરૂ કરે છે. માન્યતા અનુસાર, કલ્પવાસ મનુષ્ય માટે આધ્યાત્મિક વિકાસનું સાધન માનવામાં આવે છે. સમગ્ર માઘ માસ સુધી સંગમમાં રહીને પુણ્ય પરિણામ મેળવવાની આ પ્રથાને કલ્પવાસ કહે છે.
એવું કહેવાય છે કે જે વ્યક્તિ કલ્પવાસ કરે છે, તેને ઈચ્છિત ફળ મળવાની સાથે જન્મ જન્મના બંધનોમાંથી પણ મુક્તિ મળે છે. મહાભારત અનુસાર સો વર્ષ સુધી ભોજન કર્યા વિના તપસ્યા કરવા જેવું ફળ માઘ મહિનામાં કલ્પવાસ કરવાથી જ મળે છે. શાસ્ત્રો અનુસાર, કલ્પવાસની લઘુત્તમ અવધિ એક રાત હોઈ શકે છે, જ્યારે કલ્પવાસ ત્રણ રાત, ત્રણ મહિના, છ મહિના, છ વર્ષ, 12 વર્ષ અથવા તો સમગ્ર જીવન માટે કરી શકાય છે.
કલ્પવાસના 21 નિયમો
કુંભ મેળાના દરમિયાન કલ્પવાસનું મહત્વ વધારે છે. આનો ઉલ્લેખ वेદ અને પુરાણોમાં પણ આવે છે. યદ્પિ કલ્પવાસ એક સરળ પ્રક્રિયા નથી. સ્પષ્ટ રીતે, મોક્ષપ્રદ આ વિધિ એક કઠણ સાધના છે. આમાં સંપૂર્ણ નિયંત્રણ અને સંયમની જરૂરિયાત છે. પદ્મ પુરાણમાં આનો ઉલ્લેખ કરતાં મહર્ષિ દત્તાત્રેયે કલ્પવાસના નિયમો વિશે વિશદ રીતે ચર્ચા કરી છે, જેમાં મુજબ 45 દિવસ સુધી કલ્પવાસ કરનારને 21 નિયમોનું પાલન કરવું પડતું છે.
કલ્પવાસના 21 નિયમ:
- સત્યવચન – હંમેશા સત્ય બોલો.
- અહિંસા – કોઈ પણ પ્રાણીને તકલીફ ન પહોચાડો.
- ઇન્દ્રિયો પર નિયંત્રણ – ઇન્દ્રિયો પર નિયંત્રણ રાખો.
- પ્રાણીઓ પર દયાભાવ – દરેક પ્રાણી માટે દયાભાવ રાખો.
- બ્રહ્મચર્યનો પાલન – બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરો.
- વ્યસનોનો ત્યાગ – નશા અને અન્ય વ્યસનોનો ત્યાગ કરો.
- બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં જાગવું – બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઊઠીને જાગરણ કરો.
- નિત્ય ત્રણવાર પવિત્ર નદીમાં સ્નાન – દરરોજ ત્રણવાર પવિત્ર નદીમાં સ્નાન કરો.
- ત્રિકાલ સંધ્યા – પ્રાત: સાંજ અને મધ્યાહ્ને સંધ્યા દર્શન કરો.
- પિતરોનો પિંડદાન – પિતરોનાં પિંડદાનનો કાર્યક્રમ કરો.
- દાન – સામર્થ્ય પ્રમાણે દાન કરો.
- અંતર્મુખી જપ – મનને એકાગ્ર રાખીને જપ કરો.
- સત્સંગ – સત્સંગમાં જોડાઓ.
- સંકલ્પિત ક્ષેત્રમાંથી બહાર ન જવું – જ્યાં સંકલ્પ લીધો હોય ત્યાંથી બહાર ન જાઓ.
- કોઈની નિંદા ન કરવી – કઈ રીતે પણ બીજાની નિંદા ન કરો.
- સાધુ-સન્યસીઓની સેવા – સાધુ અને સન્યાસીઓને સેવા કરો.
- જપ અને સંકીર્તન – ભગવાનના જપ અને સંકીર્તન કરો.
- એક સમયનો ભોજન – એક સમયે માત્ર એક જ ભોજન કરો.
- ભૂમિ પર શયન – જમીન પર સુઈ જાઓ.
- આગનું સેવન ન કરવું – અગ્નિ સેવન ન કરવો.
- દેવ પૂજન – ભગવાનની પૂજા કરો.
આ નિયમોમાં સૌથી વધુ મહત્વ બ્રહ્મચર્ય, વ્રત, ઉપવાસ, દેવ પૂજન, સત્સંગ, અને દાન આપવું માનવામાં આવે છે.
કલ્પવાસનો મહત્વ:
આ તહેવારનો મહત્વ સમજવા માટે પહેલા આનું અર્થ સમજી લેજો કે કલ્પવાસ શું છે. કલ્પવાસનો અર્થ છે એક મહિના સુધી સંગમના તટ પર રહીને વેદાધ્યાયન અને ધ્યાન પૂજા કરવી. આ દિવસોમાં પ્રયાગરાજમાં કુંભ મેલા પણ શરૂ થઈ ગયો છે, એ રીતે કલ્પવાસનું મહત્વ વધુ વધે છે. કલ્પવાસ પૌષ મહિનાના 11માં દિવસે શરૂ થઈને માઘ મહિના ના 12માં દિવસે પૂરૂં થાય છે. માન્યતા છે કે સૂર્યના મકર રાશિમાં પ્રવેશ કરતી સાથે શરૂ થતો આ એક માસનો કલ્પવાસ, એક કલ્પ જે બ્રહ્માના એક દિવસના બરાબર છે, તેટલાં પુણ્ય પ્રાપ્ત થાય છે.
ક્યારે છે કલ્પવાસ
વર્ષ 2025 માં પૌષ પૂર્ણિમાના સ્નાન સાથે 13 જાન્યુઆરીએ મહાકુંભ મેલો શરૂ થશે અને આ જ દિવસથી કલ્પવાસ પણ શરૂ થશે. કલ્પવાસ પૂરું એક મહિનો ચાલે છે. કલ્પવાસ કરતી વખતે સાધક ગંગા કિનારે રહે છે અને કલ્પવાસના નિયમોનું પાલન કરતાં ધ્યાન, સત્સંગ અને સાધુ મહાત્માઓની સંગીથી લાભ લે છે.
