Hanuman Ji: આ મુસ્લિમ શાસકો હનુમાનજીના મહાન ભક્ત હતા, કેટલાકે મંદિરો બનાવ્યા હતા અને કેટલાકે ભંડારાની પરંપરાનું પાલન કર્યું હતું.
હનુમાન જી: હનુમાન જીના ભક્તોમાં હિન્દુઓની સાથે સાથે મુસ્લિમ ભક્તોનો પણ સમાવેશ થાય છે. ખાસ કરીને અવધના નવાબો હનુમાનજીમાં ઊંડી શ્રદ્ધા ધરાવે છે. કોઈએ મંદિર બનાવ્યું તો કોઈએ ભંડારાની પરંપરા શરૂ કરી.
Hanuman Ji: પવનપુત્ર હનુમાનના ઘણા ભક્તો છે. હનુમાનજીના ભક્તોની યાદીમાં મુસ્લિમ ભક્તો પણ સામેલ છે. હનુમાનજી તેમના તમામ ભક્તો પર દયા કરે છે અને તેમને મુશ્કેલીમાંથી મુક્ત કરે છે, કારણ કે હનુમાનજી માત્ર દેવતા જ નથી પરંતુ યોદ્ધા પણ છે. જ્ઞાન, શક્તિ અને બહાદુરીની સાથે કરુણા રાખવાથી તેઓ મહાન બને છે. ઘણી પૌરાણિક કથાઓમાં એવો ઉલ્લેખ છે કે આજે પણ હનુમાનજી કળિયુગમાં મનુષ્યોને પરેશાનીઓને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. જે ભક્ત હનુમાનજીનું ભક્તિભાવથી સ્મરણ કરે છે તેના તમામ દુ:ખ દૂર થાય છે.
દેશભરમાં હનુમાનજીના અનેક મંદિરો છે. પરંતુ તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે કેટલાક એવા પ્રખ્યાત હનુમાન મંદિરો છે જેનું નિર્માણ મુસ્લિમ ભક્તોએ કરાવ્યું હતું. હનુમાનજીએ આ મુસ્લિમ ભક્તોને આપત્તિ અને સંકટમાંથી બચાવવા માટે તેમના પર આશીર્વાદ વરસાવ્યા હતા. દેશનું પ્રખ્યાત અયોધ્યાનું હનુમાન ગઢી મંદિર અને લખનૌનું અલીગંજ હનુમાન મંદિર મુસ્લિમ ભક્તોએ બનાવ્યું હતું. આ મંદિરોના નિર્માણ પાછળ એક રસપ્રદ વાર્તા છે.
રામનગરી અયોધ્યામાં સ્થિત હનુમાન ગઢી મંદિર લગભગ 300 વર્ષ પહેલા બનાવવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે લખનૌના અલીગંજમાં મહાવીર મંદિરનું નિર્માણ 6 જૂન 1783ના રોજ થયું હતું. આ બંને મંદિરો મુસ્લિમ શાસકો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા હતા. હનુમાનજીએ તેમના પર એવા આશીર્વાદ વરસાવ્યા કે તેઓ ભગવાન હનુમાનના મહાન ભક્ત બની ગયા.
હનુમાન ગઢી મંદિર, અયોધ્યા
ભગવાન શ્રીરામની નગરિ અયોધ્યામાં હનુમાન ગઢી મંદિર સ્થિત છે. અયોધ્યાના સરયુ નદીના દાયે તટ પર ઊંચા ટીલે પર સ્થિત આ હનુમાન મંદિરના દર્શન વિના શ્રીરામની પૂજા અધૂરી માનવામાં આવે છે. આ મંદિર દેશમાં પ્રખ્યાત મંદિરોમાંનું એક છે, જેનું નિર્માણ મુસ્લિમ રાજાએ કરાવ્યું હતું. ઈતિહાસકારો અનુસાર, લગભગ 300 વર્ષ પહેલાં અહીંના સુલતાન મન્સૂર અલી હતા. એક રાતે તેમના એકમાત્ર પુત્રની તબિયત ખૂબ જ બગડી ગઈ હતી. તબિયત એવી બગડી હતી કે જીવ બચવું મુશ્કેલ લાગી રહ્યું હતું. ત્યારે તેમના દરબારમાં કોઈએ સુલતાન અલી મન્સૂરને હનુમાનની આરાધના કરવાની સલાહ દીધી.
પુત્રની પ્રાણ રક્ષા માટે સુલતાનએ શ્રદ્ધાથી મનમાં હનુમાનજીને યાદ કર્યો. હનુમાનજીની કૃપાથી તેમના પુત્રના શ્વાસ સામાન્ય થવા લાગ્યા અને તે ઠીક થઈ ગયો. આ ઘટના પછી સુલતાનની હનુમાનજી પ્રત્યે શ્રદ્ધા વધતી ગઈ. સુલતાનએ પોતાની 52 બિઘા જમીન મંદિર અને ઇમલી વનના નામ કરી દીધી. બાદમાં સંત અભયારામદાસના સહયોગ અને માર્ગદર્શન હેઠળ અહીં હનુમાન મંદિરનું નિર્માણ થયું, જેને હનુમાન ગઢી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
અલિગંજ હનુમાન મંદિર, લખનૌ
આ રીતે લખનૌના અલિગંજમાં પણ હનુમાન મંદિરનું નિર્માણ થયું. લગભગ 200 વર્ષ પહેલા પૂર્વ અવધના નવાબ મુહમ્મદ અલી શાહ અને તેમના બેગમ રબિયા ને સંતાન નહોતું. ઘણી મન્નતોના છતાં પણ તેમને સંતાન ન મળ્યું. ત્યારે રબિયાને કોઈએ હિંદુ સંત પાસે જવાનું સુચન આપ્યું. સંતાન ન મળવાથી બેગમ એટલી દુખી થઈ ગઈ હતી કે તે સંતના પાસે ગઈ. સંતે તેમને સાચી મનથી હનુમાનજીની આરાધના કરવા માટે કહ્યું.
બેગમે હનુમાનજીની આરાધના શરૂ કરી. સ્વપ્નમાં તેને હનુમાનજીના દર્શન થયા. સ્વપ્નમાં હનુમાનજીએ બેગમને કહ્યું કે, આઝમબાદ ટીલાના નીચે દબી મૂર્તિ કાઢીને મંદિર બનાવવાનું કહ્યું. જ્યારે ટીલાની ખોદકામ કરવામાં આવી તો ત્યાં ખરેખર હનુમાનજીની પ્રતિમો મળી. હનુમાનજીના આદેશ મુજબ બેગમે મંદિરનું પુનર્નિર્માણ કરાવ્યું. ત્યારબાદ મુહમ્મદ અલી શાહ અને બેગમ રબિયાને સંતાન સુખ મળ્યું.
નવાબોની ભગવાન હનુમાનમાં શ્રદ્ધા
મહાવીર મંદિર 6 જૂન 1783ના રોજ લખનૌના અલીગંજમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરમાં માત્ર હિંદુઓ જ નહીં પરંતુ મુસ્લિમો પણ આસ્થા ધરાવે છે. મંદિર જૂનું હોવાને કારણે ભક્તો માટે અહીં પહોંચવું શક્ય નહોતું. ત્યારબાદ નવાબ સઆદત અલી ખાનની માતા આલિયાએ હનુમાન મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું. કહેવાય છે કે આલિયાને કોઈ સંતાન નથી. પરંતુ હનુમાન મંદિરમાં પૂજા કર્યા બાદ મંગળવારે નવાબ સઆદત અલી ખાનનો જન્મ થયો હતો. વ્રત પૂર્ણ થયા બાદ આલિયાએ મંદિરમાં ચંદ્ર અને તારો પણ સ્થાપિત કરાવ્યો હતો, જે આજે પણ છે. જ્યેષ્ઠ મહિનાના બડા મંગલ પર, નવાબ વાજિદ અલી શાહે પ્રાચીન હનુમાન મંદિરમાં યોજાયેલા મેળામાં મિજબાનીનું આયોજન કર્યું હતું. વાંદરાઓને તેની પત્ની વતી ચણા ખવડાવવામાં આવે છે. આ રીતે બડા મંગલ પર ભંડારાની પરંપરા શરૂ થઈ.
