Ekattarso Mahadev Temple: ભારતનું તે ‘દૈવી મંદિર’, જ્યાંથી અંગ્રેજોએ વિચાર લીધો અને દિલ્હીમાં ‘સંસદ ગૃહ’ બનાવ્યું; ‘માતા સતી’ ની શક્તિ જાગૃત થઈ છે!
એકત્તરસ મહાદેવ મંદિર: બધા જાણે છે કે અંગ્રેજોએ દિલ્હીમાં સંસદ ભવન સ્થાપ્યું હતું, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે તેમને આ ઇમારત બનાવવાનો વિચાર ક્યાંથી આવ્યો? આ વિચાર તેમને ’64 યોગીનીઓ‘ દ્વારા આપવામાં આવ્યો હતો.
Ekattarso Mahadev Temple: આપણી વૈદિક ગણતરીઓમાં, વૃત્ત, એટલે કે વર્તુળને બ્રહ્મકાર ગણવામાં આવે છે. એક એવો આકાર જેનો આરંભ છે, પણ અંત નથી. તેથી તેને અનંત રીતે વિસ્તરતા બ્રહ્માંડનું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. આ વૈદિક માન્યતાઓ સાથે, પૃથ્વી પર કેટલીક આકૃતિઓ પણ બનાવવામાં આવી હતી. જુદી જુદી સદીઓમાં, જુદા જુદા સિગ્નલ ધોરણો સાથે. આજના ખાસ અહેવાલમાં, અમે તમને આવા જ એક ગોળાકાર મંદિરનું રહસ્ય જણાવીશું, જેમાં 64 ઓરડાઓ, 64 શિવલિંગ અને 64 યોગીનીઓ છે! પૃથ્વી પર આ સ્વરૂપમાં તેમને કોતરવા પાછળનો હેતુ શું હતો? આ રસપ્રદ રહસ્ય વાંચો.
બ્રહ્માકાર એટલે કે પૂર્ણ વર્તુળ જેનો આપણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો તે પૃથ્વી પર આ રીતે દેખાય છે. કલ્પના કરો કે 950 વર્ષ પહેલાં, એટલે કે 11મી સદીમાં જ્યારે તેને બનાવવાનો વિચાર આવ્યો ત્યારે કેવા પ્રકારની ગણતરીઓ કરવામાં આવી હશે.
આ ‘શક્તિ લોક’માં સંપૂર્ણ વર્તુળના આકારમાં 64 મંદિરો છે!
ગણિત મુજબ, વર્તનું કેન્દ્ર એના માટે શક્તિનો સ્ત્રોત હોય છે, અને આ કેન્દ્રથી ઊર્જા સમગ્ર વર્તની પરિધિ સુધી વહેંચાય છે. તો શું આ મંદિર પણ એવી રીતે શક્તિનું પ્રસારણ કરે છે? આ પ્રશ્ન તે મંદિરો સાથે સંકળાયેલ છે જે વિશિષ્ટ ગણિતીય અને તાંત્રિક વિચારધારાઓ પર આધારિત છે.
એક આવો મંદિર રૂપ છે જેમાં 64 મંદિરોની વિધિમાં સ્થાપના કરવામાં આવી છે, જેને ‘શક્તિ-લોક’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ વિચાર પ્રમાણે, આ મંદિરોની વ્યવસ્થા વર્તના કેન્દ્રથી શરૂ થઈને સમગ્ર પરિસરે શક્તિનો પ્રવાહ સુનિશ્ચિત કરે છે.
વિદિક ગણના અને માન્યતાઓ પર આધારિત આ શક્તિ-લોકને 19મી સદીમાં અંગ્રેજ અધિકારી એડવિન લેન્ડસિયર લ્યુટિયન્સે પણ જોયું હતું અને આ તેમના માટે આશ્ચર્યજનક હતું. આ શક્તિ-લોક એ તંત્ર-મંત્ર, દર્શન અને ગણિતનું અદભુત સંયોજન છે, જેને આજે પણ કેટલીક જગ્યાએ જોઈ શકાય છે.
64 યોગિની મંદિરમાં જોઈને એડવિન લ્યુટિયન્સ ચકિત થયા!
દિલ્હીના રાયસીના હિલ્સ પર સ્થિત સંસદ ભવનનું નિર્માણ 1921માં બ્રિટિશ આર્કિટેક્ટ એડવિન લ્યુટિયન્સ અને તેમના સાથી હર્બર્ટ બેકર દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. હલ્લા કે લ્યુટિયન્સે સંસદ ભવનના આકાર વિશે કોઈ ખાસ કારણ નથી જણાવ્યું, પરંતુ ઘણા લોકો માનતા છે કે આ આકાર 64 યોગિની મંદિરમાંથી પ્રેરણા લીધો હતો.
64 યોગિની મંદિર, જે પ્રાચીન ભારતીય વાસ્તુકળા અને તંત્રશાસ્ત્રનું અદ્ભુત ઉદાહરણ છે, એનું ડિઝાઇન અત્યંત ખાસ અને શક્તિશાળી માનવામાં આવે છે. મંદિરોમાં 64 યોગિનીઓની મૂર્તિઓ હોય છે, જે શક્તિ, સાધના અને યોગનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. આ મંદિર અને જૂના સંસદ ભવનનો આકાર એવા રીતે મેળ ખાય છે, જે જોઈને એડવિન લ્યુટિયન્સ પણ અચરજમાં પડી ગયા હતા.
આ ઐતિહાસિક વાસ્તુશાસ્ત્રીય ગુઢતા અને ભારતીય તંત્રશાસ્ત્રનું એક અદ્ભુત સંયોગ છે, જેને આજે પણ વાસ્તુકાર અને ઇતિહાસકારો ગહન રીતે અભ્યાસ કરે છે.
‘બ્રહ્મ વૃત’ માં રહસ્યમયી ‘શક્તિઓ’નો તંત્ર!
અમારી પરંપરામાં તંત્ર વિધાને રહસ્યમયી માનવામાં આવે છે. આ વિધાને માત્ર સિદ્ધ સમયે સિદ્ધ લોકો દ્વારા જ સાધવામાં આવે છે. 64 યોગિની મંદિર સાથે પણ એ જ માન્યતાઓ છે. આ માન્યતાઓને કારણે અહીં સાંજ પડતી સાથે કોઈને પણ પ્રવેશ આપવાની મંજૂરી નથી. કહેવાય છે કે મંદિરમાં રહસ્યમયી શક્તિઓની હાજરી એવી છે કે માનવી તો માનવી, આ મંદિરના પરિસરમાંથી પંખી-પરિંદા પણ સાંજના સમયે પસાર નહીં થાય.
આ માન્યતા એટલી જૂની છે, જ્યારે કચ્છપઘાત સામ્રાજ્યના રાજા દેવપાલે મોરેના નજીક મિતૌલી ગામની આ પહાડીયું યોગિની મંદિર માટે આલેખિત કરી હતી. મંદિરે એક ખાસ વાસ્તુશિલ્પ દ્વારા 100 ફૂટની ઊંચાઈ પર બનાવવામાં આવ્યું હતું. મંદિરેના ઉપરના વિસ્તારમાં પ્રવેશ કરતાં જ, એ જાંખો તમારી સામે એક એવી રહસ્યમયી અને અલૌકિક શક્તિઓની દુનિયા ખોલતી છે, જે દરેક પગલાં પર તમને આશ્ચર્યમાં મૂકી દે છે.
આ મંદિર એ માત્ર એક સ્થળ નહિ, પણ એક શક્તિ કેન્દ્ર છે, જ્યાં મૌન, મનન અને તંત્રશાસ્ત્ર દ્વારા આ પવિત્ર મકાનના ઊંડાણમાં ઘણી બધી અજ્ઞાન શક્તિઓના સરકારી વિધાને વિસ્તરણ થતું જણાય છે.
મિલનથી બને છે તંત્ર યોગ
અસરકારક રીતે, આપણાં વૈદિક માન્યતાઓમાં શ્રાવ્ય, દેવી શક્તિ અને 64 યોગિનીઓના મિલનને સંહારક શક્તિ તરીકે માનવામાં આવે છે. તેમના મિલનથી એક એવી તંત્ર યોગ રચાય છે, જે આજે પણ ઘણા તાંત્રિકો દ્વારા સાધવામાં આવે છે. મોરેના જિલ્લાના આ 64 યોગિની મંદિરેના નિર્માણના પાછળ આ જ માન્યતા છે. 11મી અને 12મી સદીમાં આ મંદિરે તાંત્રિક યુનિવર્સિટી તરીકે પ્રખ્યાત હતો. કહેવામાં આવે છે કે અહીં લોકો તંત્ર મંત્ર સાથે જ્યોતિષ ગણના અને ખગોલ વિદ્યા પણ શીખતા હતા.
આ તંત્ર યોગ એ માત્ર તાંત્રિક શક્તિઓથી સંબંધિત ન હોવાનું, પરંતુ વૈદિક જ્ઞાન અને વૈશ્વિક ઊર્જા સાથેનું અનોખું સંકલન માનવામાં આવે છે.
ભગવાન શ્રી શિવના અનોખા લોકને સમર્પિત
જેમ જેમ વર્તની ઊર્જા તેના કેન્દ્રમાં હોય છે, તેવું જ આ મંદિરોનું પ્રાંગણ છે. સંપૂર્ણ રીતે ખૂલ્લું અને આકાશ સાથે સક્ષાત. આ ખૂલ્લા પ્રાંગણના કિનારે વર્તાકાર સ્વરૂપમાં 64 કક્ષાઓ બનાવવામાં આવી છે. આ તમામ કક્ષાઓમાં શ્રી શિવલિંગ છે અને 64 યોગિનીઓની મૂર્તિઓ છે. આ ઉપરાંત એક મુખ્ય કક્ષા છે, જેમાં આશ્ચર્યજનક રીતે 2 શ્રી શિવલિંગ સ્થિત છે.
વાસ્તવમાં આ સંપૂર્ણ મંદિર ભગવાન શિવના અનોખા લોકને સમર્પિત છે. તમે આ દૃશ્યની કલ્પના કરો, જ્યારે એક સાથે 64 શ્રી શિવલિંગની સાધના થઈ રહી હશે અને આખા પ્રાંગણમાં કેવો દિવ્ય ઉત્સવ થઈ રહ્યો હશે. કહેવાય છે કે, આ મંદિર આજે પણ શ્રી શિવની તંત્ર સાધનાના રક્ષાકવચથી બંધાયેલું છે, અને આ જ કારણ છે કે સાંજ પડતા આઠકાં અને જવાનો પર પ્રતિબંધ છે.
શિવની 64 યોગિનીઓનું રહસ્ય
આ મનાહી પાછળ અદૃશ્ય શક્તિ ધરાવતી યોગિનીઓની માન્યતા છે. તો ચાલો, પેહલાં સમજીએ કે ભગવાન શિવની 64 યોગિનીઓ કોણ છે અને તેની પાછળની ગણના શું છે.
વૈદિક ગણતરીઓમાં ૮ નંબરનું વિશેષ મહત્વ છે.
જ્યોતિષમાં 8 અંકને શનિદેવનો પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
યોગિનીઓની સંકલ્પના આ 8 અંક પર આધારિત છે.
યોગિનીઓની ઉત્પત્તિ શક્તિની દેવી મહાયોગિનીથી માનવામાં આવે છે.
મહાયોગિનીથી 8 માતૃકાઓ, એટલે કે દિવ્ય સ્ત્રી શક્તિઓ જન્મી.
પ્રતિહર માતૃકાથી 8 યોગિનીઓનો જન્મ થયો.
64 યોગિનીઓની ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થઈ?
આ રીતે 8 માતૃકાઓથી 64 યોગિનીઓની ઉત્પત્તિ થઈ. એટલે કે 8 માતૃશક્તિ અને તેમાં 8 ના ગુણાકીય 64 યોગિનીઓનો જન્મ અને મંદિરમાં 64 કમરાઓ. પૌરાણિક માન્યતાઓમાં દેવી કાળીોને મહાયોગિની કહેવામાં આવે છે, જેમણે ભગવાન શિવને નિયંત્રિત કર્યું હતું. જ્યારે પણ કોઈ શક્તિની દેવીની આરાધના કરે છે, ત્યારે 64 યોગિનીઓનું જાગરણ અજ્ઞાત રીતે થઈ જાય છે, કેમકે આ 64 યોગિનીઓ સદાય પોતે માતૃશક્તિ દેવી કાળીના સાથે હૂઈ હોય છે.
પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, એવી કહેવામાં આવે છે કે જ્યારે શક્તિની દેવી દુર્ગાએ શુંભ-નિશુંભ અને રક્તબીજ જેવા રાક્ષસો સાથે યુદ્ધ છેડ્યું હતું, ત્યારે 64 યોગિનીઓએ જ સમગ્ર તંત્ર-મંત્ર અને યોગની શક્તિ પર નિયંત્રણ રાખ્યું હતું. 64 યોગિનીઓને તંત્ર વિદ્યાના નિયંત્રણક તરીકે માનવામાં આવે છે. તેમના જાગરણથી જાદુ, વશીકરણ, મરણ અને સ્થંભન જેવી સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે.
દુનિયાભરમાં 64 યોગિનીઓના 11 મંદિરો
દુનિયાભરમાં 64 યોગિનીઓના કુલ 11 મંદિરો છે. જેમણે સૌથી વધુ મધ્યપ્રદેશમાં 5, ઉત્તરપ્રદેશમાં 3, ઓડીશામાં 2 અને તામિલનાડુમાં 1 64 યોગિની મંદિર છે. તેમાં સૌથી ભવ્ય અને સૌથી રહસ્યમય મોરેના અને તેનું 64 યોગિની મંદિર માનવામાં આવે છે. આ માત્ર તેના વાસ્તુ અને આકાર માટે જ નહીં, પરંતુ 950 વર્ષ જૂની સાધના પરંપરા માટે પણ ખૂબ પ્રસિદ્ધ છે.
