SEBI: શેરબજારમાં સુરક્ષા માટે SEBIનો નવો નિયમ: ‘વન UCC – વન ડિવાઇસ – વન સિમ’ મોડલ શું છે?
SEBI: સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (SEBI) એ શેરબજારમાં વેપારને વધુ સુરક્ષિત અને પારદર્શક બનાવવા માટે એક નવો નિયમ પ્રસ્તાવિત કર્યો છે. આ નવી સિસ્ટમ હેઠળ, રોકાણકારો ફક્ત રજિસ્ટર્ડ મોબાઇલ ઉપકરણો અને સિમ કાર્ડ દ્વારા જ શેરબજારમાં વ્યવહારો કરી શકશે. સેબીનો આ પ્રસ્તાવ “એક યુસીસી – એક ઉપકરણ – એક સિમ” નિયમ પર આધારિત છે, જે યુપીઆઈ પેમેન્ટ એપ્સની જેમ કામ કરશે. તેનો હેતુ ટ્રેડિંગ પ્લેટફોર્મને સાયબર હુમલા, ઓળખ ચોરી અને નાણાકીય છેતરપિંડીથી બચાવવાનો છે.
આ નવી સિસ્ટમ કેવી રીતે કામ કરશે?
સેબીના આ પ્રસ્તાવ મુજબ, રોકાણકારોએ તેમના યુનિક ક્લાયન્ટ કોડ (UCC) ને તેમના મોબાઇલ ઉપકરણ અને રજિસ્ટર્ડ સિમ કાર્ડના IMEI નંબર સાથે લિંક કરવો પડશે. હવેથી, ટ્રેડિંગ પ્લેટફોર્મ પર લોગિન કરવા માટે ફિંગરપ્રિન્ટ અથવા ફેસ સ્કેન જેવી બાયોમેટ્રિક પ્રમાણીકરણ ફરજિયાત રહેશે.
જો કોઈ રોકાણકાર ડેસ્કટોપ કે લેપટોપ દ્વારા વેપાર કરવા માંગે છે, તો તેણે QR કોડ આધારિત લોગિન સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરવો પડશે. આ સિસ્ટમ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ જેવી હશે, જ્યાં ફક્ત સમય-મર્યાદિત અને નિકટતા-આધારિત QR કોડ સ્કેન કરીને લોગિન શક્ય બનશે.
જો મોબાઈલ ખોવાઈ જાય અથવા તેને બદલવાની જરૂર પડે તો શું?
સેબીએ આવી પરિસ્થિતિઓ માટે બેકઅપ સિસ્ટમ પણ સૂચવી છે જેથી વેપારીઓ તેમના ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટને નવા ડિવાઇસ સાથે લિંક કરીને ટ્રેડિંગ ચાલુ રાખી શકે.
આ ફેરફાર શા માટે જરૂરી છે?
તાજેતરમાં, શેરબજારમાં ટ્રેડિંગ પ્લેટફોર્મ પર હેકિંગ, ફિશિંગ હુમલા, ઓળખ ચોરી અને છેતરપિંડીના કિસ્સાઓ વધ્યા છે. ઘણી વખત નકલી ટ્રેડિંગ એકાઉન્ટ બનાવીને લોકો સાથે છેતરપિંડી થાય છે. સેબી માને છે કે આ નવી સિસ્ટમથી ફક્ત અધિકૃત વ્યક્તિઓ જ તેમના ખાતામાંથી વેપાર કરી શકશે. આનો ફાયદો એ થશે કે કોઈપણ પ્રકારની છેતરપિંડી અટકાવી શકાશે.
આ નિયમ ક્યારે અને કેવી રીતે લાગુ કરવામાં આવશે?
સેબી સૌપ્રથમ તેને ટોચના 10 પાત્ર સ્ટોક બ્રોકર્સ સાથે પાયલોટ પ્રોજેક્ટ તરીકે શરૂ કરશે. શરૂઆતમાં આ વૈકલ્પિક હશે, જે રોકાણકારોને નવી સિસ્ટમથી ટેવાઈ જવા માટે સમય આપશે. બાદમાં તેને તબક્કાવાર ફરજિયાત બનાવવામાં આવશે.
સેબી જાહેર અભિપ્રાય માંગી રહી છે
સેબીએ આ દરખાસ્ત પર ૧૧ માર્ચ, ૨૦૨૫ સુધીમાં લોકો પાસેથી સૂચનો અને મંતવ્યો માંગ્યા છે. જો આ નિયમ લાગુ કરવામાં આવે તો, તે ભારતીય શેરબજારમાં વેપારને વધુ સુરક્ષિત, સરળ અને વિશ્વસનીય બનાવશે.
