GST: બીડી ઉદ્યોગમાં કામકાજની સ્થિતિ: ખર્ચના દબાણને કારણે મહિલાઓના વેતન પર અસર
GST: બીડી ઉદ્યોગ, જે ભારતના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લાખો લોકોની આજીવિકાનો આધાર છે, તે GST (ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ) ના અમલીકરણથી ભારે દબાણનો સામનો કરી રહ્યું છે. 2017 માં, GST હેઠળ, તેને 28% ના સૌથી વધુ ટેક્સ સ્લેબમાં મૂકવામાં આવ્યું હતું, જેના કારણે આ પરંપરાગત ઉદ્યોગની કિંમત વધી છે. આ સેક્ટરમાં કામ કરતા 40 લાખથી વધુ લોકો પર તેની સીધી અસર પડી છે, જેમાં મોટાભાગની મહિલાઓ છે.
ઊંચા કર દરે નાના બીડી ઉત્પાદકો પર ભારે બોજ નાખ્યો છે. ઉત્પાદન ખર્ચમાં વધારાને કારણે કામદારોને ચૂકવવામાં આવતા વેતનમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. બીડી બનાવનારા મોટાભાગના લોકોને હપ્તે વેતન મળે છે. હવે ખર્ચ વધવાને કારણે તેમની કમાણીમાં ભારે ઘટાડો થયો છે.
મહિલાઓ પર ખાસ અસર
બીડી ઉદ્યોગમાં કામ કરતી મોટાભાગની મહિલાઓને તેમનું વેતન હપ્તામાં ચૂકવવામાં આવે છે. જ્યારે ઉત્પાદકો ખર્ચના દબાણનો સામનો કરે છે, ત્યારે તેની સીધી અસર આ કામદારોના વેતન પર પડે છે. જેના કારણે ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં રહેતા પરિવારોની આર્થિક સ્થિતિ નબળી બની છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મર્યાદિત રોજગાર વિકલ્પો આ સ્થિતિને વધુ ખરાબ બનાવે છે. આવી સ્થિતિમાં આ પરિવારો માટે બીડી ઉદ્યોગ જ આવકનું એકમાત્ર સાધન બનીને રહી ગયું છે.
સમસ્યાઓનો ઉકેલ શું હોઈ શકે?
ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલા લોકોનું માનવું છે કે બીડી પરના જીએસટી દરમાં ઘટાડો થવો જોઈએ. નીચા કર દરથી ઉત્પાદન ખર્ચમાં ઘટાડો થશે, બીડીને માત્ર ગ્રાહકો માટે પોસાય તેમ નથી પરંતુ કામદારોને પણ યોગ્ય વેતન મળી શકશે.
વધુમાં, નાના ઉત્પાદકો માટે ટાયર્ડ ટેક્સ માળખું લાગુ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે જેથી તેઓ મોટી કંપનીઓ સાથે સ્પર્ધા કરી શકે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં બીડી ઉદ્યોગ માટે GST મુક્ત ઝોન બનાવવાનું પણ સૂચન કરવામાં આવ્યું છે. આનાથી માત્ર રોજગાર જ નહીં પરંતુ સ્થાનિક અર્થતંત્રને પણ વેગ મળશે.
નિકાસ પર ભાર
બીડીની નિકાસને પ્રોત્સાહિત કરવા સબસિડી આપી શકાય, જેથી આ ઉદ્યોગ વૈશ્વિક સ્તરે ફેલાય. આનાથી માત્ર ઉદ્યોગ જ નહીં પરંતુ રોજગારીની નવી તકો પણ ઊભી થશે.
સંતુલિત નીતિની જરૂર છે
બીડી ઉદ્યોગની સમસ્યાઓ દર્શાવે છે કે ટેક્સ પોલિસીમાં સંતુલન રાખવું ખૂબ જ જરૂરી છે. GSTના દરો ઘટાડવા અને લક્ષિત પ્રોત્સાહનો આપવાથી માત્ર આ ઉદ્યોગને બચાવવામાં મદદ મળશે નહીં, પરંતુ લાખો લોકોની આજીવિકા પણ સુરક્ષિત થશે.
સરકાર પાસે આ ક્ષેત્ર પરના આર્થિક દબાણને ઘટાડવાની અને તેને લાંબા ગાળે ટકાઉ બનાવવાની તક છે. આમ કરવાથી, તે બીડી ઉદ્યોગના કામદારોને માત્ર સશક્ત બનાવી શકશે નહીં, પરંતુ ભારતના સાંસ્કૃતિક વારસાના આ મહત્વપૂર્ણ ભાગને પણ સાચવી શકશે.
સરકારે 35% મુદ્દાને ફગાવી દીધો
તાજેતરમાં સોશિયલ મીડિયા પર એક સમાચાર વાયરલ થઈ રહ્યા હતા, જેમાં એવો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો હતો કે જીએસટી કાઉન્સિલ દ્વારા દરોને તર્કસંગત બનાવવા માટે બિહારના નાયબ મુખ્યમંત્રી સમ્રાટ ચૌધરીની અધ્યક્ષતામાં બનેલા મંત્રીઓના જૂથે પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો કે સિગારેટ, તમાકુ પર જીએસટી દર અને વાયુયુક્ત પીણાં સાથે સંબંધિત ઉત્પાદનો 28 ટકાથી વધારીને 35 ટકા કરવા જોઈએ.
જોકે, નાણા મંત્રાલય હેઠળ આવતા સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ એક્સાઈઝ કસ્ટમ્સ (CBIC)એ આ વસ્તુઓ પર જીએસટી દર વધારવાના સમાચારને અફવા ગણાવી છે. CBIC (સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઑફ ઇનડાયરેક્ટ ટેક્સિસ એન્ડ કસ્ટમ્સ) એ આના પર કહ્યું કે GST દરમાં ફેરફાર અંગે GST કાઉન્સિલમાં હજુ સુધી કોઈ ચર્ચા થઈ નથી અને તેને મંત્રીઓના જૂથની ભલામણો પણ મળી નથી.
