GST: આરોગ્ય અને જીવન વીમા સેવાઓ પર GSTથી સરકારને મોટું લાભ: FY24માં કેટલી થઈ આવક?
GST: આરોગ્ય અને જીવન વીમા સેવાઓ પર લાગુ કરાયેલા GSTએ સરકારના ખજાનામાં મોટું યોગદાન આપ્યું છે. આ સેવાઓ પર લાગેલા વિમો અને સેવા કર (GST)થી સરકારને 16,000 કરોડ રૂપિયા કરતા વધુ આવક થઈ છે. કુલ મિલાવટમાં, નાણાકીય વર્ષ 2023-2024માં આરોગ્ય અને જીવન વીમા સેવાઓ પરથી GSTના રૂપમાં 16,398 કરોડ રૂપિયા કમાયા છે, જેમાંથી જીવન વીમાથી 8,135 કરોડ રૂપિયા અને આરોગ્ય વીમાથી 8,263 કરોડ રૂપિયા પ્રાપ્ત થયા છે.
નાણાં રાજ્ય મંત્રી પંકજ ચૌધરીએ સોમવારે લોકસભામાં માહિતી આપતા જણાવ્યું હતું કે, જીવન અને આરોગ્ય વીમા પર પુનર્વીમા (રી-ઇન્શ્યોરન્સ) પરથી પણ 2,045 કરોડ રૂપિયાનું GST એકત્ર થયું છે. આમાં જીવન પુનર્વીમા પરથી 561 કરોડ રૂપિયા અને આરોગ્ય સેવાઓ માટે 1,484 કરોડ રૂપિયા કમાયા છે.
FY22-23માં પણ 16,770 કરોડની કમાણી
ગયા નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં આ સેવાઓ પરથી GSTથી કુલ 16,770 કરોડ રૂપિયા મળ્યા હતા, જેમાંથી જીવન વીમાથી 9,132 કરોડ રૂપિયા અને આરોગ્ય વીમાથી 7,638 કરોડ રૂપિયા એકત્ર થયા હતા.
આરોગ્ય વીમા પર 18% GST
વર્તમાન સમયમાં આરોગ્ય વીમા સેવાઓ પર 18% GST લાગુ છે. જોકે, કેટલીક ખાસ આરોગ્ય વીમા યોજનાઓ જેમ કે રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય વીમા યોજના (RSBY), યુનિવર્સલ હેલ્થ ઇન્શ્યોરન્સ સ્કીમ, જન આરોગ્ય વીમા પૉલિસી અને નિરમાયા હેલ્થ ઇન્શ્યોરન્સ સ્કીમ પર કોઈ GST લાગુ નથી. આ યોજનાઓ ખાસ કરીને આર્થિક રીતે નબળા વર્ગો અને દિવ્યાંગોના હિત માટે રચવામાં આવી છે.
GST કાઉન્સિલ અને GoMની ભૂમિકા
GST કાઉન્સિલે 9 સપ્ટેમ્બર 2024ના રોજ તેની 54મી બેઠકમાં જીવન અને આરોગ્ય વીમા પર GSTમાં છૂટ અથવા ઘટાડાના મુદ્દે સમાધાન માટે મંત્રીઓનું એક જૂથ (GoM) રચવાની ભલામણ કરી હતી. આ જૂથની અધ્યક્ષતા બિહારના ઉપમુખ્યમંત્રી સમ્રાટ ચૌધરી કરી રહ્યા છે. આ જૂથની પહેલી બેઠક 19 ઓક્ટોબર 2024ના રોજ નવી દિલ્હીમાં યોજાઈ હતી, જેમાં આ નીતિઓ પર વિસ્તૃત ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. મંત્રીઓની સહમતિ પછી આ ભલામણ GST કાઉન્સિલને મોકલવામાં આવશે. કાઉન્સિલની આગામી બેઠક 21 ડિસેમ્બર 2024ના રોજ જૈસલમેરમાં યોજાવાની છે, જ્યાં GSTમાં છૂટની ભલામણ પર ચર્ચા થઈ શકે છે.
પૂર્વ અને વર્તમાન કર માળખાની તુલના
મંત્રીએ આ પણ જણાવ્યું કે GST લાગુ થવા પહેલા સર્વિસ ટેક્સ અંતર્ગત પણ આરોગ્ય અને જીવન વીમા સેવાઓ પર સમાન દરે કર વસૂલવામાં આવતો હતો અને કેટલીક ખાસ યોજનાઓ માટે છૂટ આપવામાં આવતી હતી.
હવે મહત્વપૂર્ણ રહેશે કે ભવિષ્યમાં GST કાઉન્સિલ આરોગ્ય અને જીવન વીમા સેવાઓ પરના કર માળખામાં કોઈ ફેરફાર કરે છે કે નહીં.
