Budget 2025: આઝાદી પછીના પહેલા બજેટમાં સરકારને અનેક કરોડ રૂપિયાની ખાધનો સામનો કરવો પડ્યો.
Budget 2025: ભારત સહિત મોટાભાગના દેશોમાં બજેટ ખાધ સામાન્ય છે. દેશની આઝાદી પછી ભારતમાં ખાધ બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. આ પાછળનું મુખ્ય કારણ સરકારની આર્થિક નીતિઓ અને જન કલ્યાણકારી યોજનાઓ માટે વધુ ખર્ચની જોગવાઈ છે.
ખાધ બજેટ શું છે?
ખાધ બજેટ એ એવી પરિસ્થિતિ છે જ્યારે સરકારની આવક તેના ખર્ચ યોજના કરતા ઓછી હોય છે. આને ‘ખાધ ધિરાણ’ કહેવામાં આવે છે. જ્યારે સરકારને શિક્ષણ, આરોગ્ય, માળખાગત સુવિધાઓ અને અન્ય કલ્યાણકારી યોજનાઓમાં રોકાણ કરવા માટે વધુ નાણાંની જરૂર હોય છે, ત્યારે તે આવું બજેટ રજૂ કરે છે.
આઝાદી પછીનું પહેલું બજેટ
સ્વતંત્રતા પછી ભારતનું પહેલું બજેટ ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૭ થી ૩૧ માર્ચ ૧૯૪૮ ના સમયગાળા માટે રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ બજેટમાં ૧૭૧ કરોડ રૂપિયાની મહેસૂલ પ્રાપ્તિ અને ૧૯૭ કરોડ રૂપિયાના અંદાજિત ખર્ચની જોગવાઈ હતી. ત્યારથી આજ સુધી, ખાધ બજેટ ભારતની નાણાકીય વ્યૂહરચનાનો એક ભાગ રહ્યું છે.
ખાધ બજેટના ફાયદા
ખાધ બજેટ ઘણી જન કલ્યાણકારી યોજનાઓના અમલીકરણમાં અને આર્થિક વિકાસને વેગ આપવામાં મદદરૂપ થાય છે. ગરીબ વર્ગો માટે માળખાગત સુવિધાઓનો વિકાસ, રોજગાર સર્જન અને કલ્યાણકારી યોજનાઓ પર ખર્ચ કરવો એ સરકારની પ્રાથમિકતાઓ છે. જોકે, આ સાથે દેવું વધવાનું જોખમ પણ વધે છે. વધુ દેવું લેવાથી દેશની નાણાકીય સ્થિરતા પર દબાણ આવે છે, જેના કારણે ફુગાવો અને વ્યાજ દરમાં વધારો થઈ શકે છે.
2022-23 ના બજેટમાં બજેટ ખાધની સ્થિતિ શું હતી?
ભારતમાં, ૨૦૨૨-૨૩ના બજેટમાં મહેસૂલ ખાધ દેશના જીડીપીના ૬.૪ ટકા હોવાનો અંદાજ હતો, જ્યારે ૨૦૨૧-૨૨માં આ સુધારેલો અંદાજ ૬.૯ ટકા હતો. નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં ભારતીય અર્થતંત્રનો વિકાસ દર 6.4 ટકા રહેવાનો અંદાજ છે. આ આંકડા દર્શાવે છે કે દેશની આવક અને ખર્ચ વચ્ચે મોટો તફાવત છે, જે અર્થતંત્રને સંતુલિત કરવામાં પડકાર ઉભો કરે છે.
