Budget 2024
આર્થિક સર્વે એ દેશના આર્થિક સ્વાસ્થ્યનો હિસાબ છે. નાણામંત્રી સંસદમાં આર્થિક સર્વે રજૂ કરે છે. આ દર્શાવે છે કે છેલ્લા એક વર્ષમાં દેશની અર્થવ્યવસ્થા કેવી રહી છે.
આજથી સંસદનું બજેટ સત્ર શરૂ થઈ રહ્યું છે. આવતીકાલે એટલે કે મંગળવારે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ સંસદમાં સામાન્ય બજેટ રજૂ કરશે. બજેટ પહેલા, આજે સવારે 11 વાગ્યે, રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુના સંબોધન પછી, નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ આર્થિક સર્વે રજૂ કરશે. આ આર્થિક સર્વે દેશની અર્થવ્યવસ્થાના સ્વાસ્થ્યનો હિસાબ આપશે. તમને જણાવી દઈએ કે દર વર્ષે બજેટના એક દિવસ પહેલા દેશમાં આર્થિક સર્વે રજૂ કરવામાં આવે છે. તે અર્થતંત્રના મુખ્ય ઘટકોની વૃદ્ધિની ગતિ અને ચિંતાઓ વિશે વિગતવાર માહિતી રજૂ કરે છે. હવે તમે જાણવા માગો છો કે આ આર્થિક સર્વે શું છે અને તે કેટલું મહત્વનું છે. ચાલો અમને જણાવો.
દેશના આર્થિક સ્વાસ્થ્યનો હિસાબ
આર્થિક સર્વે એ દેશના આર્થિક સ્વાસ્થ્યનો હિસાબ છે. નાણામંત્રી સંસદમાં આર્થિક સર્વે રજૂ કરે છે. આર્થિક સર્વે નાણા મંત્રાલયનો મુખ્ય વાર્ષિક દસ્તાવેજ છે. આ દર્શાવે છે કે છેલ્લા એક વર્ષમાં દેશની અર્થવ્યવસ્થા કેવી રહી છે. તે બજેટનો મુખ્ય આધાર પણ છે. સરકાર આ દસ્તાવેજ દ્વારા દેશની આર્થિક સ્થિતિ વિશે જણાવે છે.
આમાં શું થાય છે?
આર્થિક સર્વેમાં વિવિધ સરકારી યોજનાઓના અમલીકરણ વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે. વૃદ્ધિના વલણો સમજાવવામાં આવ્યા છે. ક્યાં અને કેટલું રોકાણ આવ્યું તેની માહિતી આપવામાં આવી છે. તેમાં મુખ્ય આર્થિક આંકડાઓ અને ક્ષેત્ર મુજબના આર્થિક વલણોની વિગતો છે. આ માટે વિવિધ ક્ષેત્રો, ઉદ્યોગ, કૃષિ, ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન, રોજગાર, મોંઘવારી, નિકાસ જેવા ડેટાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. જો સરળ ભાષામાં સમજીએ તો તે સરકારનું રિપોર્ટ કાર્ડ છે. સરકારને ક્યાંથી આવક થશે, ક્યાં ખર્ચ થશે, ફુગાવો કેટલો હશે, કયું સેક્ટર પાસ થયું અને કયું ફેલ થયું, આ બધી માહિતી આર્થિક સર્વેમાં ઉપલબ્ધ છે. એક રીતે બીજા દિવસે આવનારા સામાન્ય બજેટનું બાહ્ય ચિત્ર આર્થિક સર્વેમાંથી બહાર આવે છે. આ સર્વે દ્વારા, ક્યાં નુકસાન થયું છે અને ક્યાં ફાયદો થયો છે તેનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવે છે.
આર્થિક સર્વેમાં 2 ભાગ હોય છે
આર્થિક સર્વે બે ભાગમાં રજૂ કરવામાં આવ્યો છે. પહેલા ભાગમાં ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાની સ્થિતિ વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે. જ્યારે, બીજા ભાગમાં મુખ્ય આર્થિક આંકડાઓ વિશે માહિતી છે.
આર્થિક સર્વે કોણ તૈયાર કરે છે?
આર્થિક સર્વે નાણા મંત્રાલયના અર્થશાસ્ત્ર વિભાગ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવે છે. આ દસ્તાવેજ મુખ્ય આર્થિક સલાહકારની દેખરેખ હેઠળ તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. તેને બહાર પાડતા પહેલા નાણામંત્રીની મંજૂરી લેવી પડશે. નાણામંત્રી દ્વારા સંસદમાં આર્થિક સર્વે રજૂ કરવામાં આવે છે. આ પછી મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર ચાલુ નાણાકીય વર્ષની વિગતો રજૂ કરે છે.
