FIR Against Judge શું ઉપરાષ્ટ્રપતિ ન્યાયાધીશ સામે FIR દાખલ કરવાનો આદેશ આપી શકે? જાણો બંધારણમાં શું કહે છે નિયમ
FIR Against Judge ગઈકાલે ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડે ન્યાયવ્યવસ્થાની કામગીરી અને તેના અધિકારો પર તીખા પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા હતા. તેમણે ખાસ કરીને જસ્ટિસ યશવંત વર્માના વિવાદિત કેસમાં પ્રશ્ન કર્યો કે જ્યારે તેમના ઘરમાંથી રોકડ મળી આવી, તો FIR કેમ નોંધવામાં નહીં આવી? તેમણે એ પણ જણાવ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટ બંધારણની કલમ 142નો દુરુપયોગ કરીને લોકશાહી પર મિસાઇલ ચલાવવાની જેમ શમતા પામી રહી છે.
આ મુદ્દા પછી એક મોટો પ્રશ્ન ઊભો થયો છે – શું ઉપરાષ્ટ્રપતિ પાસે ન્યાયાધીશ વિરુદ્ધ FIR નો આદેશ આપવાની સત્તા છે?
ન્યાયાધીશ સામે FIR કેવી રીતે થઇ શકે?
ભારતીય બંધારણ અનુસાર, ન્યાયાધીશો વિશેષ રક્ષણ હેઠળ હોય છે. કોઈ પણ ઉચ્ચ ન્યાયાલયના જજ વિરુદ્ધ FIR નોંધવા માટે સીધી કાર્યવાહી શક્ય નથી.
આ માટે “ઇન-હાઉસ પ્રક્રિયા“નું પાલન કરવું પડે છે:
પહેલા, મુખ્ય ન્યાયાધીશ (CJI) તપાસ માટે જરૂરી માની શકે છે કે આરોપોમાં વિશ્વાસ રાખી શકાય તેમ છે.
ત્યારબાદ, CJI પોતાની સીમિત તપાસ પછી રાષ્ટ્રપતિને FIR માટે મંજૂરી આપવા સલાહ આપી શકે છે.
છેલ્લે, રાષ્ટ્રપતિ આ સલાહ આધારે આગળ પગલાં લઈ શકે છે.
ઉપરાષ્ટ્રપતિની સત્તા શું છે?
ઉપરાષ્ટ્રપતિને બંધારણ હેઠળ એવી સીધી સત્તા નથી કે તેઓ કોઈ ન્યાયાધીશ સામે FIR દાખલ કરવાનો આદેશ આપી શકે. તેઓ રાજ્યસભાના અધ્યક્ષ હોવાના જજના અપસર્જન (impeachment) માટેનું પ્રસ્તાવ સ્વીકારી શકે છે, પરંતુ તે પણ એક લાંબી સાંસદીય પ્રક્રિયા છે, જેના માટે વિશેષ બહુમતી જરૂરી છે.
ઉપરાષ્ટ્રપતિ પાસે કોઈ કાયદેસર અધિકાર નથી કે તેઓ સીધા પોલીસને FIR નોંધવાનો આદેશ આપી શકે.
ઉપરાષ્ટ્રપતિ દ્વારા ઉઠાવાયેલા પ્રશ્નો રાજ્યની ત્રણ સૌથી મોટાં પાયો – વિધાયિકા, કાર્યપાલિકા અને ન્યાયપાલિકા – વચ્ચેના સંતુલન અંગે છે. જોકે તેઓ સરકાર કે જનતાના પ્રતિનિધિ છે, છતાં ન્યાયાધીશ વિરુદ્ધ FIR માટે અંતિમ મંજૂરી મુખ્ય ન્યાયાધીશ અને રાષ્ટ્રપતિની પરવાનગી પર આધારિત રહે છે.
આથી, ન્યાયપાલિકા સામે પગલાં લેવાની પ્રક્રિયા સ્પષ્ટ અને બંધારણસર્જિત છે, જેમાં કોઈ પણ ઉચ્ચ પદાધિકારી પોતાનું મત વ્યકત કરી શકે, પરંતુ કાયદેસર કાર્યવાહી માટે નક્કી સિસ્ટમનું પાલન ફરજિયાત છે.
