Supreme Court On Waqf Act ‘શું હિન્દુ ટ્રસ્ટમાં મુસ્લિમો સામેલ થઈ શકે?’ – વકફ એક્ટ પર સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટની 10 મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણીઓ
Supreme Court On Waqf Act સુપ્રીમ કોર્ટમાં વકફ (સુધારા) અધિનિયમ 2025 સામેની અરજીઓ પર ચાલી રહેલી સુનાવણી ભારતના ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અને સંસ્થાઓના સ્વરાજ્ય સંબંધિત મુદ્દાઓને કેન્દ્રસ્થાને લઈ આવી છે. બુધવાર, 16 એપ્રિલ 2025ના રોજ આ મહત્વપૂર્ણ કેસની સુનાવણી દરમિયાન સુપ્રીમ કોર્ટની ત્રણ ન્યાયાધીશોની બેન્ચે સરકાર અને અરજદારો બંને પાસેથી તત્વજ્ઞાની દલીલો સાંભળી. મુખ્ય ન્યાયાધીશ સંજીવ ખન્ના, જસ્ટિસ સંજય કુમાર અને જસ્ટિસ કે.વી. વિશ્વનાથનના પ્રશ્નો અને ટિપ્પણીઓએ નમ્રતાપૂર્વક પણ ઘંઘેર મૂલ્યાંકન કરાવ્યું કે ધર્મ અને કાયદો વચ્ચે સંતુલન કેટલું જટિલ છે.
અહીં છે સુનાવણી દરમિયાન થયેલી 10 મહત્વપૂર્ણ ટિપ્પણીઓ:
વકફ મિલકતો અંગે શંકા:
CJI સંજીવ ખન્નાએ જણાવ્યું કે વાસ્તવિક ચિંતાનો વિષય છે કે દિલ્હી હાઈકોર્ટ, ઓબેરોય હોટેલ જેવી માલમત્તાઓ વકફ તરીકે જાહેર કરવામાં આવી છે. તેમણે સ્પષ્ટતા કરી કે દરેક વકફ દાવો ખોટો નથી, પણ પુનઃમૂલ્યાંકન જરૂરી છે.
કલમ 26 ઉપર ચર્ચા:
CJIએ સ્પષ્ટ કર્યું કે કલમ 26 (ધાર્મિક સંસ્થાઓના સંચાલનની સ્વતંત્રતા) સર્વધર્મ સમાનતાના સિદ્ધાંત પર આધારિત છે. મુસ્લિમો માટે કાયદો અલગ હોઈ શકે છે, પણ કલમ 26 કાયદા બનાવવામાં અવરોધરૂપ નથી.જામા મસ્જિદ અને સંરક્ષિત સ્મારકો:
કાયદાના સંદર્ભમાં ચર્ચા કરી કે જો વકફ પહેલાંથી સ્થપિત હોય તો તેને સંરક્ષિત સ્મારક જાહેર કરવું પછાત અસર રૂપે અવેજી ન થાય.બિન-મુસ્લિમ વકફ બોર્ડમાં કેમ?
કપિલ સિબ્બલે કહ્યું કે હિન્દુ અને શીખ ધર્મ સંસ્થાઓમાં અન્ય ધર્મના લોકો સામેલ ન હોઈ શકે, તો વકફ બોર્ડમાં આ જ પ્રથા કેમ નહીં?
300 વર્ષ જૂની મિલકતોના દસ્તાવેજ:
CJIએ વ્યાવહારિક પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો કે બ્રિટિશ શાસન પહેલાંના વકફો માટે દસ્તાવેજો ન હોવા સામાન્ય છે, અને માત્ર દસ્તાવેજ ન હોવો દાવાને નકારવાનું કારણ નથી.કાયદાની પારદર્શિતા:
તુષાર મહેતાએ કહ્યું કે સંસદે ચર્ચા પછી કાયદો ઘડ્યો છે. CJIએ જવાબ આપ્યો કે “વિવાદ રહે ત્યાં સુધી વાસ્તવિક માલિક કોણ છે તે નક્કી ન થાય ત્યાં સુધી મિલકતને વકફ તરીકે ન ગણવી.”ન્યાયપાલિકા સામે પ્રતિબંધની જોગવાઈ:
CJIએ કાનૂની જોગવાઈ સામે વિરોધ કર્યો કે કાયદો કોઈપણ કોર્ટના ચુકાદાને બાઈપાસ કરી શકે નહીં.ન્યાયાધીશોનો ધર્મ સાથે કોઈ સંબંધ નહીં:
જ્યારે તુષાર મહેતાએ વિવાદિત ટિપ્પણી કરી કે ‘બિન-મુસ્લિમ વકફ બોર્ડમાં હશે તો તમારું શું?’ ત્યારે CJIએ સ્પષ્ટ કહ્યું, “અમે ખુરશી પર બેસીને ધર્મ ભૂલી જઈએ છીએ.”ઇતિહાસ ફરી લખી શકાય નહીં:
CJIએ 100-200 વર્ષ જૂની જાહેર ટ્રસ્ટ મિલકતોને અચાનક વકફ જાહેર કરવું ન્યાયસંગત નથી એમ સ્પષ્ટ કર્યું.હિન્દુ બોર્ડમાં મુસ્લિમો કેમ નહીં?:
જ્યારે બિન-મુસ્લિમ વકફ બોર્ડમાં સામેલ થઈ શકે છે તો, હિન્દુ ટ્રસ્ટમાં મુસ્લિમો કેમ ન હોઈ શકે? CJIએ સરકાર પાસેથી આ મુદ્દે સ્પષ્ટતા માગી.
નિષ્કર્ષ:
સુપ્રીમ કોર્ટની આ ચર્ચાઓ કાયદાની ધારીને વાસ્તવિકતા સામે રાખે છે – જ્યાં રક્ષણ અને માન્યતા વચ્ચે સંતુલન જરૂરી છે. આ કેસ માત્ર મુસ્લિમો માટે નહીં, પરંતુ તમામ ધાર્મિક સમુદાયોની સ્વતંત્રતાને સ્પર્શે છે. ગુરુવાર, 17 એપ્રિલે આગળની સુનાવણીમાં શું આવે છે એ પર સમગ્ર દેશની નજર છે.
