Gujarat: કરોડોના બજેટ છતાં, 5 વર્ષમાં કુપોષણને કારણે 18,231 નવજાત બાળકોના મોત, CAG રિપોર્ટમાં ખુલાસો
Gujarat: છેલ્લા 5 વર્ષમાં ગુજરાતમાં કુપોષણને કારણે 18,231 નવજાત શિશુઓના મૃત્યુ થયા છે. કોમ્પ્ટ્રોલર એન્ડ ઓડિટર જનરલ (CAG) ના રિપોર્ટમાં આ ચોંકાવનારો આંકડો બહાર આવ્યો છે. રાજ્ય સરકાર કુપોષણમુક્ત ગુજરાતનો દાવો કરતી હોવા છતાં, બાળ મૃત્યુ દરમાં કોઈ નોંધપાત્ર સુધારો થયો નથી.
ગુજરાત સરકારની નિષ્ફળતા પર પ્રશ્ન
CAGના રિપોર્ટ મુજબ, જન્મના 24 કલાકની અંદર 18,231 નવજાત શિશુઓના મૃત્યુ થયા હતા. તે જ સમયે, ૮૩,૫૩૮ શિશુઓ એક વર્ષ પણ પૂર્ણ કરી શક્યા નહીં. આનો અર્થ એ થયો કે સરકાર કુપોષણને નિયંત્રિત કરવામાં સંપૂર્ણપણે નિષ્ફળ ગઈ છે. સગર્ભા સ્ત્રીઓના પોષણ પાછળ કરોડો રૂપિયા ખર્ચવામાં આવ્યા હોવા છતાં, ઓછા વજનવાળા બાળકોની સંખ્યા સતત વધી રહી છે.
509 કરોડ રૂપિયા ખર્ચાયા, છતાં લાખો બાળકો કુપોષિત
ગુજરાત સરકારે કુપોષણનો સામનો કરવા માટે ૫૦૯ કરોડ રૂપિયા ખર્ચ્યા છે, પરંતુ તેમ છતાં, રાજ્યમાં ૫.૪૦ લાખ બાળકો કુપોષણથી પીડાઈ રહ્યા છે. રિપોર્ટ અનુસાર, જરૂરી ખોરાક અને વિટામિન્સની ઉપલબ્ધતા હોવા છતાં, કુપોષણનો દર ઘટ્યો નથી. આ બાબતમાં ગુજરાત અન્ય રાજ્યો કરતાં ઘણું પાછળ છે.
બાળ મૃત્યુદરમાં ચિંતાજનક વધારો
૨૦૧૭-૧૮ થી ૨૦૨૨-૨૩ સુધીમાં, ગુજરાતમાં જન્મના ૨૪ કલાકની અંદર મૃત્યુ પામેલા નવજાત શિશુઓની સંખ્યા ૧૮,૨૩૧ રહી છે. તેનો અર્થ એ કે દર વર્ષે સરેરાશ 3,000 નવજાત શિશુઓ હોસ્પિટલોમાં મૃત્યુ પામે છે. છેલ્લા 5 વર્ષમાં, 83,538 નવજાત શિશુઓ એક વર્ષ સુધી પણ જીવી શક્યા નહીં, તેમ છતાં તેમને યોગ્ય તબીબી સુવિધાઓ મળી રહી હતી.
ઓછા વજનવાળા બાળકોની સંખ્યામાં વધારો
છેલ્લા 5 વર્ષમાં રાજ્યમાં 8,12,886 નવજાત શિશુઓનો જન્મ થયો, જેમનું વજન 2.5 કિલોથી ઓછું હતું. આનું કારણ એ છે કે ગર્ભવતી માતાઓને યોગ્ય પોષણ મળતું નથી. રાષ્ટ્રીય પોષણ મિશન (2017) ની માર્ગદર્શિકા છતાં, ઓછા વજનવાળા શિશુઓના મૃત્યુ દરમાં કોઈ નોંધપાત્ર સુધારો થયો નથી. હાલમાં, ગુજરાતમાં 2.5 કિલોથી ઓછા વજનવાળા નવજાત શિશુઓની ટકાવારી 11.63% છે.
7 જિલ્લાઓમાં આરોગ્ય કેન્દ્રો પણ નથી
ગંભીર કુપોષણથી પીડાતા નવજાત શિશુઓ માટે ખાસ પોષણ પુનર્વસન કેન્દ્રો (NRC) સ્થાપવાના હતા, પરંતુ CAG રિપોર્ટ મુજબ, અરવલ્લી, બોટાદ, દ્વારકા, ગીર સોમનાથ, મહિસાગર, મોરબી અને પોરબંદર જિલ્લામાં આવા કોઈ કેન્દ્રો સ્થાપવામાં આવ્યા ન હતા. જ્યારે નવજાત શિશુ મૃત્યુ દર ઘટાડવા માટે આ કેન્દ્રોની તાત્કાલિક જરૂર હતી.
8.82 લાખ શિશુઓની ઓળખ થઈ, પણ સારવાર અધૂરી
ગુજરાતમાં, ૮.૮૨ લાખ ગંભીર કુપોષિત નવજાત શિશુઓની ઓળખ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ આરોગ્ય કર્મચારીઓને ઘરે ઘરે જઈને તેમની તપાસ કરવી પડી હતી, જેમાંથી ફક્ત ૯૪,૦૦૦ શિશુઓની જ યોગ્ય રીતે તપાસ થઈ શકી હતી. વધુમાં, ફક્ત ૧.૬૩ લાખ શિશુઓને કુપોષણ સારવાર કેન્દ્રોમાં મોકલવામાં આવ્યા હતા.
નિષ્કર્ષ
CAGના અહેવાલ પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે ગુજરાત સરકારના કુપોષણ નિયંત્રણના પ્રયાસો છતાં, પરિસ્થિતિમાં કોઈ નોંધપાત્ર સુધારો થયો નથી. કરોડો રૂપિયા ખર્ચવા છતાં, હજારો નવજાત શિશુઓનો મૃત્યુદર વધી રહ્યો છે. કુપોષણની સમસ્યાને અસરકારક રીતે ઉકેલવા માટે, સરકારે તેની નીતિઓની સમીક્ષા કરવી પડશે અને કુપોષિત બાળકો અને સગર્ભા સ્ત્રીઓ માટે નક્કર પગલાં લેવા પડશે.