UCC : આ કારણોસર લગ્ન રદબાતલ થશે, પતિ ઉપરાંત, પત્ની પણ આ આધારે છૂટાછેડા માંગી શકશે, જોગવાઈઓ જાણો
UCC આઝાદી પછી ઉત્તરાખંડ સમાન નાગરિક સંહિતા લાગુ કરનાર દેશનું પ્રથમ રાજ્ય બન્યું છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની ઉત્તરાખંડ મુલાકાત પહેલા જ આ મહત્વપૂર્ણ કાયદાની ઔપચારિક જાહેરાત કરવામાં આવી છે. આ કાયદો સમગ્ર રાજ્યમાં લાગુ પડશે. આ કાયદો રાજ્યની બહાર રહેતા ઉત્તરાખંડના નાગરિકો પર પણ લાગુ પડશે.
UCC ઉત્તરાખંડના મુખ્યમંત્રી પુષ્કર સિંહ ધામીએ એક કાર્યક્રમમાં આ ઐતિહાસિક કાયદાની રજૂઆતનું નેતૃત્વ કર્યું. યુસીસી પોર્ટલનું અનાવરણ કરવામાં આવ્યું હતું, આ પોર્ટલ આ કાયદાના અમલીકરણમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવશે. યુસીસી એક એવો કાયદો છે જે ધર્મ, લિંગ, જાતિ અથવા સમુદાયના આધારે ભેદભાવને દૂર કરશે. આ સમાજને સમાન ધોરણે જોડવાનું કામ કરશે.
સમાન નાગરિક સંહિતામાં, પત્નીને પતિની જેમ સમાન અધિકાર આપવામાં આવ્યા છે. હવે, પતિની જેમ, પત્ની પણ ઈચ્છે તો પતિ પાસેથી છૂટાછેડા માંગી શકે છે. છૂટાછેડા માટેનું કારણ પતિનું એક કરતાં વધુ પત્નીઓ હોવું, બળાત્કાર તેમજ ક્રૂરતાનો દોષિત હોવો, બીજા કોઈ સાથે જાતીય સંભોગ કરવો અથવા સતત બે વર્ષ સુધી અંતર રાખવું હોઈ શકે છે.
છૂટાછેડા પરસ્પર સંમતિથી થઈ શકે છે
પતિ અને પત્ની એક વર્ષ કે તેથી વધુ સમયથી અલગ રહેતા હોવાના આધારે સંયુક્ત રીતે છૂટાછેડાની અરજી દાખલ કરી શકે છે. તેઓ સાથે રહી શકતા નથી અને તેઓ આ અંગે પરસ્પર સંમત થયા છે. આ કારણોસર લગ્નનો ભંગ થવો જોઈએ.
અરજી રજૂ કર્યાની તારીખથી છ મહિના પછી અને જો બંને પક્ષો દ્વારા કરવામાં આવેલી દરખાસ્ત પર અરજી પાછી ખેંચવામાં ન આવે તો તે તારીખથી 18 મહિના. કોર્ટ પક્ષકારોને સાંભળ્યા પછી અને તપાસ કર્યા પછી છૂટાછેડાનો આદેશ જારી કરશે.
પત્ની આ આધાર પર છૂટાછેડા લઈ શકે છે
લગ્ન પછી પતિ બળાત્કાર અથવા અન્ય કોઈપણ પ્રકારના અકુદરતી જાતીય સંભોગના ગુના માટે દોષિત ઠરેલો હોવો જોઈએ.
યુસીસી લાગુ થયા પહેલા પતિને એક કરતાં વધુ પત્નીઓ હતી.
આ કારણોસર લગ્ન રદબાતલ થશે
નપુંસકતા અથવા ઇરાદાપૂર્વકના લગ્નેત્તર સંભોગની ગેરહાજરીમાં.
અરજદારની સંમતિ બળજબરીથી અથવા છેતરપિંડી દ્વારા મેળવવામાં આવી હતી.
લગ્ન સમયે પત્ની બીજા પુરુષથી ગર્ભવતી હોય, અથવા પતિએ લગ્ન સમયે પત્ની સિવાય બીજી કોઈ સ્ત્રીને ગર્ભવતી બનાવી હોય.
પતિ કે પત્નીએ પોતાના ધર્મ છોડીને બીજા ધર્મમાં ધર્માંતર કર્યું હોય.
પતિ કે પત્ની માનસિક વિકારથી પીડાતા હોય. (યુસીસીમાં માનસિક વિકારની વિગતવાર વ્યાખ્યા આપવામાં આવી છે.)
પતિ કે પત્ની કોઈ અસાધ્ય જાતીય રોગથી પીડાતા હોય.
એક વર્ષથી જાળવણીના આદેશનું પાલન કરવામાં અસમર્થ છે.
લગ્નના એક વર્ષ સુધી છૂટાછેડા નહીં
યુસીસીમાં એવી પણ જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી કે લગ્નના એક વર્ષ પૂરા થયા પહેલા છૂટાછેડાની અરજી સ્વીકારવામાં આવશે નહીં. કોર્ટ ફક્ત ખાસ કારણોસર જ આને મંજૂરી આપી શકશે. જો હકીકતો છુપાવીને અરજી દાખલ કરવામાં આવે તો કોર્ટ તેને ફગાવી શકે છે. છૂટાછેડાની અરજી રજૂ કરવાની પરવાનગી આપતી વખતે, કોર્ટ લગ્નના બાળકોના હિત અને કલ્યાણને પણ ધ્યાનમાં લેશે.
રિવાજ, પરંપરા મુજબ છૂટાછેડા માન્ય નથી
યુસીસીમાં સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું કે આ કાયદા સિવાયના કોઈપણ રિવાજ, રિવાજ કે પરંપરા હેઠળ છૂટાછેડા માન્ય રહેશે નહીં. યુસીસી લાગુ થયા પછી, આ નિયમ બધા જૂના અને નવા લગ્નો પર લાગુ થશે.
આ સજા કાયદામાં છે.
લગ્ન માટે નિર્ધારિત વય ધોરણ પૂર્ણ કર્યા વિના લગ્ન કરવા, પ્રતિબંધિત સંબંધમાં લગ્ન કરવા પર છ મહિનાની જેલ, 50,000 રૂપિયા દંડ અથવા બંને સજા થશે. જેલની સજા એક મહિના સુધી વધારી શકાય છે.
કોઈપણ રિવાજ, પરંપરા કે રિવાજ હેઠળ છૂટાછેડા આપવા બદલ ત્રણ વર્ષની જેલ અને દંડ થશે.
જો કોઈ વ્યક્તિ પહેલાની પત્ની હોવા છતાં ફરીથી લગ્ન કરે છે, તો તેને ત્રણ વર્ષની જેલ, 1 લાખ રૂપિયા સુધીનો દંડ અને સજા છ મહિના સુધી વધારી શકાય છે.
યુસીસીમાં રહેવાસી એટલે…
રાજ્યમાં ઓછામાં ઓછા એક વર્ષથી રહેતા હોવા જોઈએ.
કેન્દ્ર અથવા રાજ્ય સરકારના કોઈપણ ઉપક્રમના કાયમી કર્મચારી અથવા રાજ્ય સરકાર દ્વારા જારી કરાયેલ સૂચના હેઠળ કાયમી નિવાસ માટે લાયક.
રાજ્યમાં લાગુ પડતી કેન્દ્ર અથવા રાજ્ય સરકારની કોઈપણ યોજનાના લાભાર્થી હોવો જોઈએ.
જો લગ્ન અને છૂટાછેડાના નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરવામાં આવે તો ત્રણ મહિનાની જેલ અને 25,000 રૂપિયાનો દંડ થશે.
લગ્ન સમયે ન તો વરરાજાની પત્ની જીવિત હોવી જોઈએ અને ન તો કન્યાનો પતિ જીવિત હોવો જોઈએ.
પુરુષની ઉંમર 21 વર્ષ અને સ્ત્રીની ઉંમર 18 વર્ષ પૂર્ણ હોવી જોઈએ.
લગ્નના પક્ષકારો સગપણની પ્રતિબંધિત ડિગ્રીમાં હોઈ શકે છે અથવા ન પણ હોઈ શકે, જોકે બંને પક્ષોને સંચાલિત રિવાજ તેમની વચ્ચે લગ્નની મંજૂરી આપે છે.
લગ્ન વિધિઓ (સપ્તપદી નિકાહ, પવિત્ર બંધન આનંદ કારજ) પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી.
સબ રજિસ્ટ્રાર ઑફિસમાં લગ્ન અને છૂટાછેડાની નોંધણી માટેની પ્રક્રિયા 60 દિવસની અંદર.
આ માટે રજિસ્ટ્રાર જનરલ, રજિસ્ટ્રાર અને સબ રજિસ્ટ્રારની નિમણૂક કરવામાં આવશે.
બેદરકારી અથવા ખોટા નિવેદન માટે, ત્રણ મહિનાની કેદ અથવા 25,000 રૂપિયા દંડ અથવા બંને.
લગ્ન નોંધણી ફરજિયાત છે; જો નોંધણી ન થાય તો ૧૦,૦૦૦ રૂપિયાનો દંડ ફટકારવામાં આવશે.
સબ-રજિસ્ટ્રાર દ્વારા નિષ્ક્રિયતા માટે 25,000 રૂપિયા સુધીનો દંડ.
છૂટાછેડા ફક્ત ન્યાયિક પ્રક્રિયા દ્વારા જ માન્ય છે.
છૂટાછેડા ન્યાયિક આદેશથી થઈ શકે છે. અન્ય કોઈપણ રીતે છૂટાછેડા માન્ય રહેશે નહીં.
કન્યા અને વરરાજા બંનેને ભરણપોષણ અને કાયમી ભરણપોષણનો અધિકાર રહેશે.
જો તમે નોંધણી કરાવશો, તો તમને યોજનાઓનો લાભ મળશે
લગ્ન નોંધણી ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે. સરકારી યોજનાઓનો લાભ મેળવવા માટે નોંધણી ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે.
નોંધણી માટે રજિસ્ટ્રાર જનરલ, રજિસ્ટ્રાર અને સબ-રજિસ્ટ્રાર અને અન્ય અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓની નિમણૂક.
લગ્નના પક્ષકારોની ધાર્મિક પરંપરાઓ અને રિવાજો અનુસાર સમારંભો સંબંધિત રજિસ્ટરમાં નોંધો.
