Supreme Court: આજીવન કેદ પર સુપ્રીમ કોર્ટનો મહત્વનો નિર્ણયઃ શરતો સરળ હોવી જોઈએ, છૂટવામાં કોઈ મુશ્કેલી ન હોવી જોઈએ
Supreme Court સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે (6 જાન્યુઆરી, 2025) આજીવન કેદની સજા પામેલા દોષિતોની અકાળે મુક્તિ અંગે મહત્વપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા આપી હતી. કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આવા દોષિતોને મુક્ત કરતી વખતે વધુ પડતી કડક શરતો લાદવી જોઈએ નહીં, કારણ કે આ માફી પ્રક્રિયાને બિનઅસરકારક બનાવી શકે છે. જસ્ટિસ અભય એસ. જસ્ટિસ ઓકા અને જસ્ટિસ ઉજ્જલ ભુઈયાની બેંચ આ મામલાની વિચારણા કરી રહી હતી.
કઠોર શરતો નામંજૂર
Supreme Court સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, “મુક્તિ દરમિયાન શરતો એટલી કડક ન હોવી જોઈએ કે તેનું પાલન કરવું અશક્ય બની જાય.” કોર્ટનું માનવું છે કે આવી શરતો મુક્તિના લાભને અર્થહીન બનાવી શકે છે. તે જ સમયે, બેન્ચે એમ પણ કહ્યું કે આ શરતોના કોઈપણ ઉલ્લંઘનને સરળતાથી શોધી કાઢવું જોઈએ, અને શરતોના ઉલ્લંઘન પછી ગુનેગારોને તેમની સ્થિતિ પર સુનાવણી કરવાનો અધિકાર પણ હોવો જોઈએ.
મુક્તિ નીતિ અને રાજ્ય સરકારોના અધિકારો
સુપ્રીમ કોર્ટ એ પણ વિચારી રહી હતી કે શું રાજ્ય સરકારો તેમની નીતિઓ હેઠળ આજીવન કેદની સજા ભોગવી રહેલા દોષિતોની અકાળે મુક્તિના કેસો પર આપમેળે વિચાર કરવા માટે બંધાયેલા છે, પછી ભલે કોઈ અરજી કરવામાં ન આવે. આ સંદર્ભમાં, કોર્ટે એવો પ્રશ્ન પણ ઉઠાવ્યો છે કે શું આવા કેસોમાં નામંજૂર અરજી પર કારણોનો ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે નહીં.
દંડની કાર્યવાહી અને સુધારાત્મક અભિગમ
આ કિસ્સામાં, વરિષ્ઠ વકીલ લિઝ મેથ્યુએ દલીલ કરી હતી કે માફી અથવા અકાળે મુક્તિનો નિર્ણય એ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડની કલમ 432, બંધારણની કલમ 161 અને 72 હેઠળ રાજ્ય સરકારોની વિવેકાધીન સત્તા છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે છૂટ આપવી એ કોઈનો અધિકાર નથી, પરંતુ શરતો પૂરી કર્યા પછી વિચારણા કરવાની વાત છે.
પુનઃસ્થાપિત ન્યાય તરફના પગલાં
સુપ્રીમ કોર્ટે આ મુદ્દા પર પોતાનો નિર્ણય અનામત રાખ્યો છે અને પુનઃસ્થાપિત ફોજદારી ન્યાયના સિદ્ધાંતો અનુસાર દોષિતોના પુનર્વસનની પ્રક્રિયાને પ્રોત્સાહન આપવાની દિશામાં પગલાં લેવા પર ભાર મૂક્યો છે. આ કિસ્સામાં, કોર્ટે અગાઉના આદેશો હેઠળ દોષિતોને કાયમી માફી આપવાની નીતિઓને પારદર્શક અને પ્રમાણભૂત બનાવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે.
આ નિર્ણયથી સ્પષ્ટ થાય છે કે સુપ્રીમ કોર્ટ અકાળે મુક્તિની પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા અને નિષ્પક્ષતા સુનિશ્ચિત કરવાની દિશામાં પગલાં લઈ રહી છે, જેથી જેલમાં બંધ દોષિતોના પુનર્વસન અને સુધારણાના માર્ગમાં કોઈ અવરોધ ન આવે.
