ISROએ મસ્કની કંપની SpaceXની બરાબરી કરી, બિલિયન ડોલરનું રોકેટ સસ્તામાં બનાવ્યું!
ISRO ભારતીય અંતરિક્ષ અન્વેષણ સંગઠન (ISRO) એ અંતરિક્ષ ઇજિનિયરિંગ ક્ષેત્રમાં એક વધુ મોટી સફળતા હાંસલ કરી છે, જે તેને વૈશ્વિક સ્તરે વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવી શકે છે. 29 નવેમ્બરે, ISRO એ તેના CE20 ક્રાયોજેનિક ઈન્જિન નું સફળ પરીક્ષણ કર્યું. આ પરીક્ષણ તમિલનાડુના મહેંદરગીરી સ્થિત ISRO પ્રોપલ્શન કોમ્પ્લેક્સમાં કરવામાં આવ્યું હતું, અને તેના સફળ પરિણામોથી ભારતના અંતરિક્ષ અભિયાન માટે મહત્વપૂર્ણ પગલાં સાબિત થઈ શકે છે.
CE-20 ક્રાયોજેનિક ઈન્જિનની વિશેષતાઓ
ISRO CE-20 ક્રાયોજેનિક ઈન્જિન પ્રવાહી હાઈડ્રોજન અને પ્રવાહી ઓક્સીજન જેવા ક્રાયોજેનિક ઇંધણનો ઉપયોગ કરે છે અને તેનો થ્રસ્ટ લેવલ 19 થી 22 ટન સુધી છે. આ ઈન્જિનને ઉચ્ચ નોઝલ એરિયા રેશિયો (100:1) સાથે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે, જે તેને વધુ શક્તિશાળી અને અસરકારક બનાવે છે. તેની નિર્માણમાં ISRO એ ઓછા ખર્ચે અત્યાધુનિક ટેકનોલોજી સુધારા કર્યા છે, જેના કારણે આ ઈન્જિન ને માત્ર ઉચ્ચ ઊંચાઈ પર જ નહીં, પરંતુ સમુદ્રકિનારે પણ પરીક્ષણ કરવું શક્ય બન્યું છે.
SpaceX રેપ્ટર ઈન્જિન સાથે તુલના
ISROના CE-20 ક્રાયોજેનિક ઈન્જિનની તુલના SpaceX ના રેપ્ટર ઈન્જિન સાથે થઈ રહી છે, જે મિથેન અને ઓક્સીજનનો ઉપયોગ કરે છે. તેમ છતાં, ISROએ તેના ઈન્જિનમાં ક્રાયોજેનિક અને સેમી-ક્રાયોજેનિક ટેકનોલોજીનું મિશ્રણ કર્યું છે, જે તેને વધુ સસ્તું અને અસરકારક બનાવે છે. આ ઈન્જિનમાં ગ્રીન પ્રોપેલન્ટનો ઉપયોગ પણ કરવામાં આવ્યો છે, જેના કારણે તે પર્યાવરણીય દ્રષ્ટિએ અનુરૂપ છે અને પ્રદૂષણને ઘટાડી શકે છે.
SpaceX રેપ્ટર ઈન્જિનમાં ઊંચા તાપમાન પર મિથેનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જ્યારે ISROના ક્રાયોજેનિક ઈન્જિનમાં પ્રવાહી હાઈડ્રોજન અને ઓક્સીજનનો સંયોજન છે. બંને ઈન્જિન પોતાની-પોતાની ટેકનિકલ વિશેષતાઓ અને ખર્ચમાં સ્પર્ધા કરે છે, પરંતુ ISROનું ઈન્જિન તેને ઓછા ખર્ચે વિકસિત કરવામાં આવવાને કારણે વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધાત્મક બનાવે છે.
સમુદ્રકિનારે પરીક્ષણનો મહત્વ
સમુદ્રકિનારે ક્રાયોજેનિક ઈન્જિનનું પરીક્ષણ કરવું અતિ વિશિષ્ટ પડકાર છે. સમુદ્રકિનારે વાયુ દબાણ અનિયમિત હોઈ શકે છે, જેના કારણે ઈન્જિનને નુકસાન થવાની સંભાવના રહે છે. આ ઉપરાંત, ક્રાયોજેનિક ઇંધણ અને દહનકારી ગેસો વચ્ચેના તાપમાન અંતરનો સામનો કરવો પણ મોટો પડકાર છે. ISROએ આ સમસ્યાઓનો સામનો કરવા માટે ખાસ ઇન્જેક્ટર અને મલ્ટી-એલિમેન્ટ ઇગ્નાઇટરનો ઉપયોગ કર્યો છે, જેથી ઈન્જિનની કાર્યક્ષમતા અને સુરક્ષા સુનિશ્ચિત થઈ શકે.
ISROના પ્રકાશિત સંદેશામાં આ પડકારનો સામનો કરતા જણાવાયું હતું, “સમુદ્રકિનારે CE-20 ઈન્જિનનું પરીક્ષણ કરવું બહુ મુશ્કેલ હતું, ખાસ કરીને ઉચ્ચ ક્ષેત્ર અનુકૂળ નોઝલના કારણે, જેનું નિકાસ દબાણ લગભગ 50 મબર છે.” આ સફળતા મેળવવા માટે કરવામાં આવેલા પ્રયત્નો ISROની ક્ષમતા ને વધુ સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવે છે.
ગગનયાન મિશન માટે મહત્વપૂર્ણ પગલાં
ISROનો CE-20 ક્રાયોજેનિક ઈન્જિન ભારતના પ્રથમ માનવ રણજીત અંતરિક્ષ યાન, ગગનયાન મિશન માટે પણ મહત્વપૂર્ણ છે. આ મિશન ભારતને અંતરિક્ષમાં માનવ મોકલવાના માર્ગે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું બનાવશે, અને આ ઈન્જિનની સફળતા ગગનયાન મિશન માટે તકનીકી રીતે મજબૂત આધાર પ્રદાન કરશે. એ ઉપરાંત, આ ભારતના અંતરિક્ષ અભિયાનોને વધુ ઝડપી વધારવા માટે આવશ્યક સંસાધનો પ્રદાન કરશે.
ISRO એ નવા CE20 ક્રાયોજેનિક ઈન્જિન ના સફળ પરીક્ષણ સાથે અંતરિક્ષ તકનીક ક્ષેત્રમાં એક વધુ મોટી ધાક લગાવી છે. આ સફળતા ભારતને SpaceX જેવા મોટા અંતરિક્ષ સંગઠનોની બરાબરી પર લાવી ઊભું કરે છે. ISROની આ પ્રાપ્તી માત્ર દેશના અંતરિક્ષ શક્તિને વધારી રહી છે, પરંતુ વૈશ્વિક સ્પર્ધામાં પણ ભારતને એક મહત્વપૂર્ણ સ્થાન અપાવી રહી છે. એ ઉપરાંત, આ ગગનયાન મિશન જેવા મહત્ત્વાકાંક્ષી પ્રોજેક્ટ માટે પણ એક મજબૂત તકનીકી આધાર પૂરું પાડશે.
