Mangal Grah: નવા સંશોધનમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે મંગળ પર માત્ર પાણી જ નહીં પરંતુ અન્ય વસ્તુઓની નદીઓ પણ હોઈ શકે છે.
મંગળ પર પાણીના નિશાનની શક્યતાઓ પર નવા સંશોધનમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ત્યાં વધુ શક્યતાઓ હોઈ શકે છે. તેમનું કહેવું છે કે મંગળ પર લિક્વિડ કાર્બન ડાયોક્સાઈડના કારણે આજની સ્થિતિ ઊભી થઈ શકે છે. અને એવું જરૂરી નથી કે માત્ર વહેતા પાણીએ જ ત્યાં બધું જ બનાવ્યું હોય. તેમણે આ દલીલ માટે અગાઉના ઘણા અભ્યાસોને પણ ટાંક્યા છે.
Mangal Grah: મંગળ ગ્રહ પર જીવનના સંકેતો મનુષ્ય માટે લાંબા સમયથી ચિંતનનો વિષય રહ્યા છે. વૈજ્ઞાનિકો માટે પણ મંગળ ગ્રહ પર આવાં સંકેતો પ્રેરણા આપે છે. દાયકાઓથી ત્યાં નદીઓ, ખાઈઓ, ડેલ્ટા અને તળાવોના સંકેતો સ્પષ્ટ રીતે દેખાતા રહ્યાં છે, જેને જોઈને એ નક્કી કરી શકાય છે કે ત્યાં ક્યારેક પાણી વહેતું હતું. પરંતુ આજે મંગળની સપાટી ખૂબ ઠંડું અને બેનજર જમીન છે, જ્યાં પાણી જોવા મળતા નથી. વૈજ્ઞાનિકો મંગળની સપાટી નીચે પાણી શોધવામાં વ્યસ્ત છે. પરંતુ નવી સંશોધનોએ વૈજ્ઞાનિકોને તેમના વિચારો પર ફરીથી વિચાર કરવા માટે મજબૂર કરી દીધું છે. આ સંશોધનો મુજબ, મંગળ પર વહેતા પ્રવાહી પાણી ન હોઈ શકે, પરંતુ તે થોડીક પ્રવાહી કાર્બન ડાયઑક્સાઇડ પણ હોઈ શકે છે.
માત્ર પાણી જ હોવું જરૂરી નથી
મંગળ પર માત્ર પાણી હોવું આવશ્યક નથી, આ નવી સંશોધનોએ મંગળ પર પાણી હોવાનો સિદ્ધાંત પર પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો છે. તેમના અનુસાર, મંગળ પર એન્ટિઅર રીતે પાણીની બધી જ સંભાવનાઓ પરિપૂર્ણ થતી હોય તો તે ક્યાંક મૂલ્યવાન થવું જોઈએ, પરંતુ તે કદાચ બધી રીતે ખોટું હોઈ શકે છે. સંશોધકોએ એ જણાવ્યું છે કે, મંગળ પર જે પ્રચંડ પ્રમાણમાં પાણી હોવાનો વિચાર છે, તે મંગળના હાલની સ્થિતિ સુધી પહોંચવા માટે એક દિશા રાખી શકે છે.
કાર્બન ડાયઑક્સાઇડની ભૂમિકા:
જિયો સાયન્સ મજમાં પ્રકાશિત અભ્યાસમાં સંશોધકોએ જૂના પ્રયોગોની સંદર્ભિત કરી છે, જેમાં તપાસ કરવામાં આવી હતી કે કેવી રીતે મંગળ પર કાર્બન ડાયઑક્સાઇડ અને ખનિજોના વચ્ચે પ્રતિક્રિયા થઈ શકે છે જ્યારે ત્યાંના તાપમાન અને દબાણોની અસર થતી હતી. આ કારણે, તે ગેસી અને પ્રવાહી બંને રૂપોમાં હોઈ શકે છે.
મંગળ પર CO2 અને ખનિજ
આ અભ્યાસોએ દર્શાવ્યું છે કે મંગળ પર ખૂબ વ્યાપક રીતે કાર્બોનેશન પ્રકિયા થઈ હતી, જેમાં કાર્બન ડાયઑક્સાઇડ કાર્બોનેટ જેવા ખનિજોમાં મળી ગયું હતું. સંશોધકોએ કહેવું છે કે જેમ એ રીતે પૃથ્વી પર પ્રવાહી કાર્બન ડાયઑક્સાઇડ અને ખનિજોના વચ્ચે રાસાયણિક પ્રતિક્રિયા થઈ હતી, એવી જ રીતે મંગળ પર પણ આવી જ પ્રતિક્રિયા થઈ હતી. આથી, મંગળ પર કાર્બોનેટ, ફિલોસિલિકેટ અને કદાચ સલ્ફેટ જેવા પદાર્થોથી ભરેલા ખનિજોનું નિર્માણ થયું હશે, જે આજે મંગળ પર જોવા મળે છે.
સમાન સંજોગો હોય તે જરૂરી નથી
આવી સ્થિતિમાં, સંભવ છે કે મંગળના આજના લેન્ડમાસ અને બંધારણની રચનામાં કાયમી પ્રવાહી કાર્બન ઓક્સાઈડ સામેલ હોઈ શકે છે, જે તેના ગ્લેશિયર્સની નીચે રચાયેલ હોઈ શકે છે અથવા સપાટીની નીચે અનામતમાંથી રચાયેલ હોઈ શકે છે. સંશોધકોએ એમ પણ કહ્યું હતું કે મંગળ પર ગરમ અને ભેજવાળા પરંતુ એકલ વાતાવરણના વિચારમાં અલ્પજીવી અને સબસર્ફેસ પ્રક્રિયાઓના સમૂહ પર ભાર મૂકવો જોઈએ. આવી સ્થિતિમાં, કદાચ બદલાવના વિવિધ સમયગાળાને વધુ સારી રીતે સમજી શકાય.
કેટલીક પ્રક્રિયાઓનું હોઈ શકે છે યોગદાન
આનો અર્થ એ હોઈ શકે છે કે મંગળના પરિસ્થિતિઓમાં પ્રવાહી પાણી સિવાય, પ્રવાહી કાર્બન ડાયઓક્સાઇડનો મિશ્ર યોગદાન પણ હોઈ શકે છે. વૈજ્ઞાનિકો એ કહેવા માગે છે કે આ કોઈક અનિવાર્ય રીતે ” આ અથવા પછી આ” જેવી સ્થિતિ નથી, પરંતુ મંગળ પર જે થયું તેનો યોગ્ય અંદાજ લગાવવાનો means, અમારે પૃથ્વી પરની પ્રક્રિયાઓની બહાર પણ અનેક સંભાવનાઓને વિશ્લેષણ કરવા માટે જવું પડશે.
નજરઅંદાજ નથી કરી શકતા
નાસાના મંગળ ગ્રહ પર મોકલેલા પર્સિવિયરન્સ રોવરના મોક્સી ઉપકરણના મુખ્ય તપાસકર્તા માઇકલ હેચ કહે છે કે મંગળ વિશે આ આંકલન ખરેખર સત્ય હોઈ શકે છે તે કહેવાય એ બહુ મુશ્કેલ છે. “અમે ફક્ત આ કહેતા છીએ કે, વધુમાં વધુ, આ વાતની વધારે સંભાવના છે કે તેને નજરઅંદાજ ન કરવામાં આવે.”
નાસાના મંગળ ગ્રહ પર મોકલાયેલા પર્સિવિયરન્સ રોવરના મોક્સી ઉપકરણના મુખ્ય તપાસકર્તા માઇકલ હેચ કહે છે કે, “આ કહેવું ઘણું કઠણ છે કે મંગળ વિશે આ આંકલન ખરેખર સત્ય હોઈ શકે છે. …અમે ફક્ત એટલું જ કહી રહ્યા છીએ કે આ સંભાવના એવી હોઈ શકે છે, જે સામે આપણને વધુ સંભાવના અવગણવી નહીં જોઈએ. મંગળ પર આકૃતિઓ કેવી રીતે બની, એ આજે ત્યાંના સૌથી મોટા રહસ્યોમાંની એક છે. સચોટ જવાબ નહીં હોઈ શકે, અને અમે ફક્ત ભેળીની ટુકડીની એક સંભાવના સુઝવી રહ્યા છીએ.”
