Dhanteras 2024: ધનતેરસ પર યમદીપ પ્રગટાવવાથી વ્યક્તિને આ વરદાન મળે છે, તેનું મહત્વ કુબેર, લક્ષ્મી અને યમરાજ સાથે સંબંધિત છે.
યમદીપનું મહત્વ: ધનતેરસ પર દેવી લક્ષ્મી, કુબેર દેવ, ભગવાન ધન્વંતરી અને યમરાજની પૂજા કરવામાં આવે છે. યમરાજના નામનો દીવો પ્રગટાવવો અને યમદીપનું દાન કરવાથી અકાળ મૃત્યુનો ભય દૂર થાય છે. આ પરંપરાનું વર્ણન સ્કંદપુરાણમાં કરવામાં આવ્યું છે.
Dhanteras 2024: ધનતેરસનો આ તહેવાર દર વર્ષે કારતક માસના કૃષ્ણ પક્ષની ત્રીજી તારીખે ઉજવવામાં આવે છે. ધનતેરસના દિવસે દેવી લક્ષ્મી, કુબેર દેવ અને ભગવાન ધન્વંતરીની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ સાથે યમરાજની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે અને તેમના નામનો દીવો પ્રગટાવવામાં આવે છે. ધનતેરસના દિવસે દીવાનું દાન કરવાનું પણ વિશેષ મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે. પુરાણો અનુસાર આ દિવસે દાન કરવાથી અકાળ મૃત્યુનો ભય દૂર થાય છે. આખા વર્ષનો આ એકમાત્ર દિવસ છે જ્યારે મૃત્યુના દેવતા યમરાજની દીવાઓથી પૂજા કરવામાં આવે છે.
સતત પાંચ દિવસ સુધી યમદીપનું દાન કરો
ધનતેરસની રાત્રે યમદીપનું દાન કરવામાં આવે છે. ધનતેરસની પૂજા પછી યમદીપનું દાન કરવાનું હોય છે. સ્કંદ પુરાણ અનુસાર, કારતક કૃષ્ણ પક્ષ ત્રયોદશીના દિવસે યમરાજને દીવો અને યજ્ઞ કરવાથી અકાળ મૃત્યુથી બચે છે. જ્યોતિષી દેવવ્રત કશ્યપે જણાવ્યું કે, યમદીપ દાન માટે એક મોટો માટીનો દીવો લો, તેને સ્વચ્છ પાણીથી ધોઈ લો, સફેદ ઊનનો ચારમુખી દીવો કરો અને તેમાં તલનું તેલ ભરો. ધાતુની હરોળમાં ચોખાના સાત દાણા મૂકો, આ દીવો પ્રગટાવો અને પ્રાર્થના કરો. ધનતેરસના દિવસે સતત પાંચ દિવસ સુધી યમદીપનું દાન કરવાનું હોય છે. પ્રદોષકાળ દરમિયાન દીવો દક્ષિણ દિશા તરફ રાખીને દાન કરવું જોઈએ. સ્કંદપુરાણમાં યમદીપ દાનનો ઉલ્લેખ છે.
યમરાજ અને યમદૂતની કથા પુરાણોમાં નોંધાયેલી છે.
પુરાણોમાં જણાવવામાં આવેલી એક વાર્તા અનુસાર, યમરાજે એક વખત તેમના દૂતોને પૂછ્યું, “શું તેમણે ક્યારેય કોઈ જીવનું મૃત્યુ લેતી વખતે દયા બતાવી છે?” તે સમયે તેણે અચકાઈને ના કહ્યું. પરંતુ, જ્યારે યમરાજે ફરીથી પૂછ્યું, ત્યારે તેણે એક ઘટના વર્ણવી જેણે યમદૂતોના હૃદયને હચમચાવી નાખ્યું.
નવપરિણીત સ્ત્રીના કરુણ રુદનથી યમદૂતોના હૃદય કંપી ઉઠ્યા.
વાર્તા અનુસાર, જ્યારે હેમ નામના રાજાની પત્નીએ એક પુત્રને જન્મ આપ્યો, ત્યારે જ્યોતિષીઓએ તારાઓ તરફ જોયું અને કહ્યું કે જ્યારે આ બાળક લગ્ન કરશે, તે લગ્નના ચાર દિવસ પછી મૃત્યુ પામશે. આ જાણીને રાજાએ તે બાળકને યમુના કિનારે એક ગુફામાં બ્રહ્મચારી તરીકે ઉછેર્યો. પણ એક દિવસ મહારાજ હંસની દીકરી યમુના કિનારે લટાર મારી રહી હતી. તે સમયે યુવક તે યુવતી પર મોહી પડ્યો અને તેની સાથે ગાંધર્વ રીતે લગ્ન કર્યા. લગ્નના ચાર દિવસ પછી જ રાજકુમારનું અવસાન થયું અને નવપરિણીત પત્નીએ પોતાના પતિના મૃત્યુને જોઈને જોરથી શોક કરવા માંડ્યો. એ નવપરિણીત સ્ત્રીનો કરુણ રુદન સાંભળીને યમદૂતોનું હૃદય પણ કંપી ઊઠ્યું.
યમરાજે યમદીપ દાનનું મહત્વ જણાવ્યું
તે સમયે યમદૂતોએ યમદેવને કહ્યું કે તે રાજકુમારનું મૃત્યુ લેતી વખતે તેમની આંખોમાં આંસુ હતા. પછી એક યમદૂતે પૂછ્યું, “શું અકાળ મૃત્યુથી બચવાનો કોઈ ઉપાય નથી?” આના પર યમરાજે યમદીપ દાનનું મહત્વ સમજાવ્યું. આમ, અકાળ મૃત્યુથી બચવા માટે ધનતેરસના દિવસે યોગ્ય પૂજા અને દીપ દાન કરવું જોઈએ. જ્યાં આ પૂજા થાય છે ત્યાં અકાળ મૃત્યુનો ભય રહેતો નથી. કહેવાય છે કે ત્યારથી ધનતેરસ પર યમરાજની પૂજા કર્યા પછી દીવા પ્રગટાવવાની પરંપરા પ્રચલિત થઈ ગઈ.
