Iran-Israel:તેલના ભાવ વધશે તો પણ ભારતને સીધી અસર નહીં થાય. કારણ કે ભારત 40 દેશોમાંથી ક્રૂડ ઓઈલની આયાત કરે છે, જેમાં ઈરાનનો હિસ્સો ઘણો ઓછો છે.
Iran-Israel વચ્ચેના સંઘર્ષ પછી (ઈઝરાયેલ ઈરાન યુદ્ધ) મધ્ય પૂર્વમાં સીધા યુદ્ધની શક્યતા વધી ગઈ છે. ઈરાનના હુમલા બાદ તરત જ ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ વધવા લાગ્યા હતા. નિષ્ણાતોએ આશંકા વ્યક્ત કરી છે કે જો બંને દેશો વચ્ચે તણાવ ચાલુ રહેશે તો તેલના ભાવ રેકોર્ડ ઉચ્ચ સ્તરે પહોંચી શકે છે.
આ સિવાય વૈશ્વિક પુરવઠો પણ ખોરવાઈ શકે છે. કેટલાક નિષ્ણાતો કહે છે કે તેલની કિંમત પ્રતિ બેરલ $100 સુધી પણ જઈ શકે છે. 3 ઓક્ટોબરે જ કાચા તેલના ભાવમાં લગભગ પાંચ ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો હતો. ચાલો સમજીએ કે ઈરાન-ઈઝરાયેલ યુદ્ધને કારણે તેલની કિંમતો કેમ વધી રહી છે અને શું તેની અસર તમારા ખિસ્સા પર પણ થશે?
ઓઈલ માર્કેટમાં ઈરાનની સ્થિતિ શું છે?
ઈરાનના હુમલા બાદ ઈઝરાયેલે હજુ સુધી જવાબી કાર્યવાહી કરી નથી. પરંતુ ઈઝરાયેલના પીએમ બેન્જામિન નેતન્યાહુએ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું છે કે તેઓ ઈરાન પાસેથી બદલો લેશે. ઈઝરાયેલ સમય અને સ્થળ નક્કી કરશે. કેટલાક અહેવાલોમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે ઈઝરાયેલ ઈરાનના ઓઈલ ટર્મિનલ અને રિફાઈનરીઓ તેમજ પરમાણુ સ્થળો પર હુમલો કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. અમેરિકાના એક ભૂતપૂર્વ વરિષ્ઠ સૈન્ય અધિકારી કહે છે, “ઈરાન પાસે ઘણા લક્ષ્યો છે જેના પર તેઓ (ઈઝરાયેલ) હુમલો કરી શકે છે અને ઈરાન તેમને રોકી શકશે નહીં…” જો ઈઝરાયેલ કોઈ પગલું ભરશે તો તે તેલના ભાવમાં વધારો કરશે.’
શા માટે? કારણ કે ઈરાન વૈશ્વિક ક્રૂડ ઓઈલ માર્કેટમાં મુખ્ય ખેલાડી છે. યુએસ એનર્જી ઇન્ફોર્મેશન એડમિનિસ્ટ્રેશનના તાજેતરના રિપોર્ટ અનુસાર, ઈરાન નવમો સૌથી મોટો તેલ ઉત્પાદક દેશ છે. ગયા વર્ષે ઈરાનનો કુલ તેલ ઉત્પાદનમાં 4% હિસ્સો હતો. ઈરાની તેલનો સૌથી મોટો ખરીદનાર ચીન છે.
કિંમતો કેટલી વધી શકે?
ક્લિયરવ્યુ એનર્જી કન્સલ્ટિંગ એજન્સીના વિશ્લેષકોના જણાવ્યા અનુસાર, જો ઈઝરાયેલ ઈરાનની ઓઈલ રિફાઈનરીઓ પર હુમલો કરે છે, તો આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં ક્રૂડ ઓઈલની કિંમતો વધીને બેરલ દીઠ $ 86 થઈ જશે, જે છેલ્લે જૂનમાં થઈ હતી. કિંમતો $100 સુધી પણ જઈ શકે છે. ઇઝરાયલે હજુ સુધી જવાબી કાર્યવાહી કરી નથી તેમ છતાં આંતરરાષ્ટ્રીય બજારે ટ્રેન્ડ મુજબ પ્રતિક્રિયા આપવાનું શરૂ કર્યું છે. 1 ઓક્ટોબરે મિસાઈલ હુમલા પહેલા તેલના ભાવ પ્રતિ બેરલ $71 થી સહેજ ઉપર હતા. 2 ઓક્ટોબર બુધવારે બ્રેન્ટ ક્રૂડ વધીને લગભગ $76 પ્રતિ બેરલ થઈ ગયું. આ પછી 3 ઓક્ટોબરે ક્રૂડ ઓઈલની કિંમત 77.62 ડોલર પ્રતિ બેરલ પર પહોંચી ગઈ હતી.
ઈરાનનું એક પગલું મોંઘુ સાબિત થઈ શકે છે
અત્યારે તેલના ભાવમાં થોડો વધારો થયો છે. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે જો ઈરાન પર્સિયન ગલ્ફના મુખમાં આવેલી સ્ટ્રેટ ઓફ હોર્મુઝને બંધ કરવાનો નિર્ણય લેશે તો તેલના ભાવ આસમાને પહોંચશે. હોર્મુઝની સ્ટ્રેટ એ એક સાંકડી ચેનલ છે જે પર્સિયન ગલ્ફને ઓમાનના અખાત સાથે જોડે છે. મોટા ભાગના ક્રૂડ ઓઈલની નિકાસ પણ આ માર્ગ દ્વારા થાય છે. વિશ્વના તેલનો પાંચમો ભાગ દરરોજ આ માર્ગ પરથી પસાર થાય છે. ક્લિયરવ્યુ માને છે કે જો તેહરાન સ્ટ્રેટ ઓફ હોર્મુઝને બંધ કરીને ઇઝરાયેલની કાર્યવાહીનો જવાબ આપવાનું નક્કી કરે છે, તો તેલના ભાવ પ્રતિ બેરલ $101 સુધી વધી જશે.
કોને સૌથી વધુ અસર થશે?
જો ક્રૂડ ઓઈલના ભાવ વધશે તો તેની અસર તમારા ખિસ્સા પર પડશે તે નિશ્ચિત છે. સૌથી વધુ અસર અમેરિકામાં જોવા મળશે, જ્યાં 5 નવેમ્બરે ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે. તેલના ભાવ વધશે તો ગેસના ભાવ પણ વધશે. ઉદાહરણ તરીકે, તેલના ભાવમાં 10 ટકાનો વધારો એ ગેસોલિનના ભાવમાં 10 ટકા વધારાની સમકક્ષ છે. તેવી જ રીતે બ્રિટનને પણ તેની અસર થશે.
ભારતને કેમ અસર નહીં થાય?
ભારતની વાત કરીએ તો તે પશ્ચિમ એશિયાના દેશોના તેલ પર ખૂબ નિર્ભર છે, જેમાં ઈરાન પણ સામેલ છે. જો કે ઈરાનથી આપણી ઓઈલની આયાત ઘણી ઓછી છે. એક રીતે, નહિવત્. ભારત હાલમાં રશિયા, ઇરાક, સાઉદી અરેબિયા, અબુ ધાબી અને યુએસ સહિત લગભગ 40 જુદા જુદા દેશોમાંથી તેલની આયાત કરે છે. મતલબ કે તે કોઈ એક દેશ પર નિર્ભર નથી. જો કે, જો લડાઈ વધે તો વૈશ્વિક તેલ બજારોમાં ભાવ અસ્થિર રહેશે. આ કારણે ભારતમાં પણ આવા ભાવમાં અસ્થાયી વધારો થઈ શકે છે. પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ થોડા સમય માટે વધી શકે છે.
