UN ની સ્થાપના ભવિષ્યના યુદ્ધોને રોકવા અને શાંતિ સ્થાપવા માટે કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તેની રચના પછી, યુએન આજ સુધી આ કાર્ય કરવામાં નિષ્ફળ રહ્યું છે. તે પણ જ્યારે તેની પાસે કર્મચારીઓની વિશાળ ફોજ છે.
UN :પડદા પાછળ યુદ્ધ લડી રહેલા ઈઝરાયેલ અને ઈરાન હવે સામસામે આવી ગયા છે. મંગળવારે (1 ઓક્ટોબર) રાત્રે, ઇરાને ઇઝરાયેલ પર એક સાથે 200 બેલેસ્ટિક મિસાઇલો છોડીને યુદ્ધની ઘોષણા કરી. ઈઝરાયેલ પણ જવાબી કાર્યવાહી કરવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. આ બંને વચ્ચેના યુદ્ધમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર પર સવાલો ઉઠી રહ્યા છે.
શાંતિ સ્થાપવા માટે 1945માં રચાયેલ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર 7મી વખત યુદ્ધ રોકવામાં નિષ્ફળ રહ્યું છે. હાલમાં યુએનની નિષ્ફળતાને કારણે 8 દેશો યુદ્ધના મેદાનમાં છે. રશિયા પણ સંયુક્ત રાષ્ટ્રનું કાયમી સભ્ય છે.
7મી વખત, જ્યારે યુએન યુદ્ધને રોકી શક્યું નહીં.
ઈઝરાયેલ અને ઈરાન વચ્ચે શરૂ થયેલું યુદ્ધ ઈતિહાસમાં 7મી વખત છે જ્યારે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર યુદ્ધને રોકવામાં નિષ્ફળ રહ્યું છે. યુએન પણ 2022 માં રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચેના યુદ્ધને રોકવામાં સક્ષમ ન હતું. બંને દેશો વચ્ચે હજુ પણ યુદ્ધ ચાલી રહ્યું છે.
યુએનની નિષ્ફળતાને કારણે વિશ્વભરમાં અત્યાર સુધીમાં 40 લાખ લોકો યુદ્ધમાં મૃત્યુ પામ્યા છે. આ આંકડાઓને વિગતવાર સમજો…
1. સંયુક્ત રાષ્ટ્રની રચનાના 10 વર્ષ બાદ અમેરિકાએ વિયેતનામ પર હુમલો કર્યો. આ યુદ્ધ વિયેતનામ-અમેરિકા યુદ્ધ તરીકે ઓળખાય છે. યુએન આ હુમલાને રોકવામાં નિષ્ફળ રહ્યું. આ યુદ્ધમાં લગભગ 20 લાખ લોકો માર્યા ગયા હતા. મૃત્યુ પામેલા લોકોમાં મોટાભાગના વિયેતનામના હતા.
2. 1980ના દાયકાના અંત ભાગમાં ઈરાકી સેનાએ ઈરાન પર હુમલો કર્યો. નારાજ ઈરાને યુદ્ધની ઘોષણા કરી. બંને દેશો વચ્ચે લગભગ 8 વર્ષ સુધી યુદ્ધ ચાલ્યું. આ યુદ્ધમાં લગભગ 10 લાખ લોકો માર્યા ગયા હતા. યુએન પણ આને રોકવામાં નિષ્ફળ રહ્યું.
3. 1994માં રવાંડામાં આંતરિક યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું હતું. બહુમતી હુતુએ ત્યાં તુત્સી લઘુમતી સમુદાય પર હુમલો કર્યો. યુએન શાંતિ સમજૂતી માટે મેદાનમાં આવ્યું હતું, પરંતુ ત્યાં સુધીમાં મામલો આગળ વધી ગયો હતો. આ હત્યાકાંડમાં 8 લાખ લોકો માર્યા ગયા હતા. 2021 માં, ફ્રાન્સના રાષ્ટ્રપતિએ આ માટે માફી માંગી.
4. 1991માં ગલ્ફ વોર ફાટી નીકળ્યું હતું. આમાં એક તરફ અમેરિકા આગળ હતું અને બીજી તરફ ઈરાક. આ યુદ્ધ કુવૈતના સાર્વભૌમત્વને લઈને શરૂ થયું હતું. આ યુદ્ધમાં બંને તરફથી લગભગ 50 હજાર લોકો માર્યા ગયા હતા. સૌથી વધુ નુકસાન ઈરાકને થયું છે.
યુએનનું વાર્ષિક બજેટ કેટલું છે?
2024માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રનું કુલ બજેટ 3.59 અબજ ડોલર (અંદાજે રૂ. 3000 કરોડ) છે. વર્ષ 2021માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રની કુલ રકમ 150 મિલિયન ડોલર (1134 કરોડ રૂપિયા) હતી. સંયુક્ત રાષ્ટ્રને આ રકમ સભ્ય દેશો પાસેથી દાન સ્વરૂપે મળે છે. વિશ્વના લગભગ 55 દેશો નિયમિતપણે યુએનને દાન આપે છે.
અમેરિકા યુએનને સૌથી વધુ દાન આપે છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર આ નાણાં કાર્યક્રમના અમલીકરણ અને અધિકારીઓના પગાર પાછળ ખર્ચે છે. યુએન સિક્યોરિટી કાઉન્સિલમાં કામ કરતા અધિકારીઓનો સરેરાશ પગાર વાર્ષિક 98 હજાર ડોલર છે. જો આપણે તેને રૂપિયાના સંદર્ભમાં જોઈએ તો તે દર મહિને 7 લાખ રૂપિયા છે.
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર અનુસાર, તેના 37,000 કર્મચારીઓ સમગ્ર વિશ્વમાં શાંતિ સ્થાપવા માટે કામ કરી રહ્યા છે.
તો પછી યુએન યુદ્ધને રોકવામાં કેમ સક્ષમ નથી?
યુદ્ધ ન રોકી શકવાનું સૌથી મોટું કારણ સંયુક્ત રાષ્ટ્રની નીતિ છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સાથે 193 દેશો જોડાયેલા છે, પરંતુ માત્ર 5 દેશો (અમેરિકા, રશિયા, ફ્રાન્સ, બ્રિટન અને ચીન)નું વર્ચસ્વ છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રના નિયમો અનુસાર, ફક્ત સ્થાયી સભ્યો જ મોટા નિર્ણયો લેશે. આ કાયમી સભ્યોને વીટોનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે. જો આમાંથી એક પણ દેશ વીટોનો ઉપયોગ કરે છે, તો મામલો અટકી શકે છે.
સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ભૂતપૂર્વ મહાસચિવ બુટ્રોસ બૌટ્રોસ-ઘાલીએ તેમની આત્મકથા Unvanquished માં આ પ્રણાલીની ટીકા કરી છે. ગાલીના મતે, યુએન ઈચ્છે તો પણ કોઈપણ યુદ્ધને રોકી શકે નહીં, કારણ કે વીટો પાવર તેને આવું કરવા દેશે નહીં.
ગાલીના મતે, જો ટોચના દેશો તેમની સર્વોપરિતા જાળવી રાખવા માટે વીટો સિસ્ટમને ખતમ થવા દેતા નથી.
