Anant Chaturdashi 2024: અનંત ચતુર્દશી વ્રતના અનંત ફાયદા છે, આ વ્રતનું મહત્વ શ્રી કૃષ્ણે પોતે જ જણાવ્યું છે.
અનંત ચતુર્દશી વ્રતના અનંત ફાયદા છે. જેમાં ભગવાન વિષ્ણુના શાશ્વત સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે. શાસ્ત્રોમાં કહેવાયું છે કે આ વ્રત જીવનના તમામ દુ:ખ અને કષ્ટોનો નાશ કરે છે.
ભવિષ્ય પુરાણ માં અનંત ચતુર્દશીના તહેવારનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ભગવાન કૃષ્ણ મહારાજ યુધિષ્ઠિરને આ તહેવાર વિશે કહે છે. અનંત ચતુર્દશી નામનું વ્રત છે જે તમામ પાપોનો નાશ કરનાર, કલ્યાણકારી અને તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ કરનાર છે, જે ભાદ્રપદ માસના શુક્લ પક્ષની ચતુર્દશીના દિવસે મનાવવામાં આવે છે.
શ્રી કૃષ્ણએ યુધિષ્ઠિરને અનંત વ્રતનું મહત્વ કહ્યું
શ્રી કૃષ્ણ કહે છે- અનંત તેનું નામ છે. અનંત ચતુર્દશીને લઈને એક પ્રાચીન કથા છે, સાંભળો. કૃતયુગમાં વસિષ્ઠગોત્રી સુમંતુ નામનો એક બ્રાહ્મણ હતો. તેમના લગ્ન વૈદિક પરંપરા અનુસાર મહર્ષિ ભૃગુની પુત્રી દીક્ષા સાથે થયા. તેમનાથી તમામ શુભ લક્ષણો સાથે એક છોકરીનો જન્મ થયો, જેનું નામ શીલા હતું. થોડા સમય પછી, તેની માતા દીક્ષાનું અવસાન થયું અને તે સમર્પિત વ્યક્તિને સ્વર્ગ પ્રાપ્ત થયું. સુમંતુએ ફરીથી કર્કશા નામની છોકરી સાથે લગ્ન કર્યા. તેણીનું નામ કર્કશા હતું તેટલું જ કઠોર અને કઠોર હતું.
પોતાના પિતાના ઘરે રહેતી વખતે, શીલા વિષ્ણુના શુભ પ્રતીકો જેમ કે સ્વસ્તિક, પદ્મ, શંખ વગેરેની દિવાલો, થ્રેશોલ્ડ અને થાંભલાઓ વગેરે પર અંકિત કરીને પૂજા કરતી હતી. સુમંતુને શીલાના લગ્નની ચિંતા થવા લાગી. તેણે શીલાના લગ્ન કૌંડિન્ય મુનિ સાથે કર્યા.
લગ્ન પછી, કૌંડિન્યજી પણ ધીમે ધીમે બળદગાડામાં બેસીને શીલાને પોતાની સાથે લઈને ત્યાંથી નીકળી ગયા. બપોર થઈ ગઈ. તેઓ એક નદીના કિનારે પહોંચ્યા. શીલાએ જોયું કે શુભ વસ્ત્રો પહેરેલી કેટલીક સ્ત્રીઓ ચતુર્દશીના દિવસે ભક્તિભાવથી જનાર્દનની અલગ-અલગ પૂજા કરી રહી હતી. શીલા એ સ્ત્રીઓ પાસે ગઈ અને પૂછ્યું – ‘સ્ત્રીઓ! તમે લોકો અહીં કોની પૂજા કરો છો, આ વ્રતનું નામ શું છે?
અનંત ચતુર્દશી વ્રત અને પૂજા પદ્ધતિ
તેના પર મહિલાઓએ કહ્યું- ‘આ વ્રત અનંત ચતુર્દશીના નામથી પ્રખ્યાત છે.’ શીલાએ કહ્યું – ‘હું પણ આ વ્રત પાળીશ, આ વ્રતનો નિયમ શું છે, તેમાં કયા દેવતાની પૂજા થાય છે અને શું દાન આપવામાં આવે છે, કૃપા કરીને મને કહો.’ આના પર મહિલાઓએ કહ્યું- ‘શીલ! અન્નનો પ્રસાદ બનાવીને નદી કિનારે જાઓ, ત્યાં સ્નાન કરો અને સુગંધ, ફૂલ, ધૂપ, દીપ વગેરે ઉપાયોથી ભગવાન વિષ્ણુના અનંત સ્વરૂપની પૂજા કરો અને કથા સાંભળો. તેમને નૈવેદ્ય અર્પણ કરો.
અડધો નૈવેદ્ય બ્રાહ્મણને અર્પણ કરો અને બાકીનો અડધો ભાગ પ્રસાદ તરીકે સ્વીકારવા માટે રાખો. ભગવાન અનંતની સામે ચૌદ ગ્રંથીઓ સાથેનો દોરક સ્થાપિત કરો અને તેને કુમકુમાડીથી પ્રકાશિત કરો. તે દોરાક ભગવાનને અર્પણ કર્યા પછી, પુરુષે તેને તેના જમણા હાથમાં બાંધવું જોઈએ અને સ્ત્રીએ તેને તેના ડાબા હાથમાં બાંધવું જોઈએ.
અનંત સૂત્ર બાંધવાનો મંત્ર-
अनन्तसंसारमहासमुद्रे मग्नान् समभ्युद्धर वासुदेव।
अनन्तरूपे विनियोजितात्मा ह्यनन्तरूपाय नमो नमस्ते ॥
‘હે વાસુદેવ ! હું અનંત વિશ્વના મહાસાગરમાં ડૂબી રહ્યો છું, કૃપા કરીને મને બચાવો, અને મને તમારા અનંત સ્વરૂપમાં પણ યોગ્ય કરો. હે અનંત સ્વરૂપ! હું તમને વારંવાર નમસ્કાર કરું છું.
દોરક બાંધ્યા પછી જ નૈવેદ્ય સ્વીકારવો જોઈએ. અંતે, ભગવાન નારાયણનું ધ્યાન કરો, વિશ્વના સ્વરૂપમાં શાશ્વત ભગવાન, અને તમારા ઘરે જાઓ. શીલ! અમે આ અનંત ઉપવાસનું વર્ણન કર્યું છે. આ પછી શીલાએ આ વ્રતની વિધિ પણ કરી અને હાથમાં દોરક (અનંત સૂત્ર) પણ બાંધ્યું. તે જ સમયે શીલાનો પતિ કૌંડિન્ય પણ ત્યાં આવી ગયો. પછી બંને બળદ ગાડામાં પોતાના ઘર તરફ જવા લાગ્યા. ઉપવાસની અસરથી તે ઘરે પહોંચતા જ તેનું ઘર અઢળક ધન, અનાજ અને પશુઓથી સમૃદ્ધ થઈ ગયું. તે પથ્થર પણ મણિ-મુક્તા અને સ્વર્ણદીના હાર અને વસ્ત્રોથી શોભતો હતો, તે સાવિત્રી જેવો દેખાવા લાગ્યો.
થોડા સમય પછી, એક દિવસ, અનંત ડોરકે શીલાના હાથમાં બાંધેલું ક્રોધમાં તેના પતિએ તોડી નાખ્યું. તે પ્રતિકૂળ કર્મ વિપાકને લીધે તેની બધી લક્ષ્મીનો નાશ થઈ ગયો, પશુઓ વગેરે ચોરો ચોરી ગયા. બધું નાશ પામ્યું. તેમની વચ્ચે મતભેદ થયો. મિત્રો તૂટી પડ્યા. અનંત ભગવાનના તિરસ્કારને કારણે તેમના ઘરમાં ગરીબીનું શાસન હતું. દુઃખી થઈને કૌંડિન્ય એક ઊંડા જંગલમાં ગયો અને વિચારવા લાગ્યો કે તેને અનંત ભગવાનના દર્શનનો લહાવો ક્યારે મળશે.
તેણે ફરીથી ઉપવાસ કર્યો અને બ્રહ્મચારી રહ્યા, ભગવાન અનંત માટે ઉપવાસ કર્યો અને તેમના નામનો જપ કર્યો, અને તેમના દર્શનની ઇચ્છાથી તે ફરીથી બીજા નિર્જન જંગલમાં ગયો. થોડા સમય પછી, ભગવાન અનંત કૌંડિન્ય મુનિ સમક્ષ સનાતન વૃદ્ધ બ્રાહ્મણના રૂપમાં દેખાયા અને તેમને ફરીથી તેમનું દૈવી ચાર હાથ ધરાવતું વિશ્વ સ્વરૂપ બતાવ્યું. ભગવાનને જોયા પછી, કૌંડિન્ય ખૂબ જ પ્રસન્ન થયા અને તેમની પાસે પ્રાર્થના કરવા લાગ્યા અને તેમના અપરાધો માટે ક્ષમા માંગવા લાગ્યા (पापोऽहं पापकर्माहं पापात्मा पापसम्भवः । पाहि मां पुण्डरीकाक्ष सर्वपापहरो भव ॥ अद्य मे सफलं जन्म जीवितं च सुजीवितम्।)
ભગવાને કહ્યું, “હવે તું તારા ઘરે જઈને શાશ્વત ઉપવાસ કર, પછી હું તને શ્રેષ્ઠ નક્ષત્રનું પદ આપીશ. તું પોતે જ આ સંસારમાં પુત્રો, પૌત્રો અને સુખો પામીને અંતમાં મોક્ષને પામીશ.” એવું વરદાન આપ્યા પછી ભગવાન અદૃશ્ય થઈ ગયા.
કૌંડિન્ય પણ ઘરે આવીને ભક્તિભાવથી શાશ્વત વ્રત કરે છે અને પોતાની પત્ની શીલા સાથે મળીને પરમ સુખની પ્રાપ્તિ કરી છે અને અંતે પુનર્વસુ નામના નક્ષત્રના રૂપમાં સ્વર્ગમાં સ્થાપિત થયા છે. જે વ્યક્તિ આ વ્રત રાખે છે અથવા આ કથા સાંભળે છે તે પણ ભગવાનના સ્વરૂપમાં વિલીન થઈ જાય છે.
