Scam: પહેલા પોતાના પૌત્ર કે પૌત્રી હોવાનો ઢોંગ કરતા વડીલોને બોલાવે છે અને કોઈ મુશ્કેલીમાં હોવાનો દાવો કરીને તેમની પાસેથી પૈસાની માંગણી કરે
છેલ્લા કેટલાક મહિનામાં દેશમાં સાયબર ફ્રોડના મામલાઓમાં ઝડપથી વધારો થયો છે. ઈન્ડિયન સાયબર ક્રાઈમ કોઓર્ડિનેશન સેન્ટર (I4C)ના તાજેતરના રિપોર્ટ અનુસાર, આ વર્ષે જાન્યુઆરીથી એપ્રિલ સુધીમાં 7.40 લાખથી વધુ સાયબર ફ્રોડની ફરિયાદો નોંધાઈ છે. સાયબર ગુનેગારોએ આ ચાર મહિનામાં ભારતીયો સાથે 1750 કરોડ રૂપિયાથી વધુની છેતરપિંડી કરી છે.
તાજેતરમાં, સાયબર છેતરપિંડી કરનારાઓએ છેતરપિંડી કરવાની નવી પદ્ધતિ શોધી કાઢી છે. આને દાદા દાદી કૌભાંડ નામ આપવામાં આવ્યું છે. આમાં વૃદ્ધોને નિશાન બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, યુરોપ અને અમેરિકન ખંડમાં દાદા-દાદીના કૌભાંડના કિસ્સાઓ ઝડપથી વધી રહ્યા છે. કારણ કે ત્યાં દાદા દાદી અને બાળકો એકબીજા સાથે જોડાયેલા નથી. આ તેમની વચ્ચે કોમ્યુનિકેશન ગેપ બનાવે છે. જો કે, ભારતમાં દાદા-દાદી કૌભાંડની ઘટનાઓ હજી ઘણી ઓછી છે. પરંતુ હજુ પણ આપણે આ બાબતે સાવચેત રહેવાની જરૂર છે.
પ્રશ્ન- દાદા દાદી કૌભાંડ શું છે?
જવાબ- આ કૌભાંડમાં સાયબર ઠગ વૃદ્ધોને નિશાન બનાવે છે. તેઓ પહેલા પોતાના પૌત્ર કે પૌત્રી હોવાનો ઢોંગ કરતા વડીલોને બોલાવે છે અને કોઈ મુશ્કેલીમાં હોવાનો દાવો કરીને તેમની પાસેથી પૈસાની માંગણી કરે છે. એટલું જ નહીં, ઘણી વખત સાયબર ઠગ વૃદ્ધોને બેંકિંગ વિગતો જેવી અંગત માહિતી શેર કરવાની છેતરપિંડી કરે છે. કૌભાંડની આ પદ્ધતિ નવી હોવાથી અને મોટા ભાગના વડીલોને ટેક્નોલોજીની બહુ સમજ હોતી નથી. તેથી, વૃદ્ધો માટે આ કૌભાંડનો ભોગ બનવું સરળ છે.
પ્રશ્ન- દાદા દાદી કૌભાંડોને કેવી રીતે ઓળખી શકે? જવાબ: એકવાર સાયબર સ્કેમર્સ કોઈ વૃદ્ધ વ્યક્તિને ખાતરી કરાવે કે ફોન તેમના પૌત્ર અથવા પૌત્રીનો છે, તો પછી તેમની સાથે છેતરપિંડી કરવી સરળ છે. આવી સ્થિતિમાં, કેટલાક મુદ્દા આ કૌભાંડને ઓળખવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે.
સાયબર ઠગ કોલ કર્યા પછી તરત જ તેની ઓળખ જાહેર કરતો નથી
સાયબર છેતરપિંડી કરનારાઓ તમને એવી માહિતી આપવા માટે છેતરે છે જે તેઓ પોતે જાણતા નથી.
ઉદાહરણ તરીકે તેઓ કહીને શરૂઆત કરી શકે છે. ‘દાદી, તે હું છું’ અથવા ‘હું તમારો પૌત્ર બોલું છું’. જેથી તમે તમારા જવાબમાં તમારા પૌત્ર-પૌત્રીઓના નામ ચોક્કસ લેશો. આ પછી તેઓ તમારા દ્વારા આપવામાં આવેલા નામથી પોતાને ઓળખવા લાગે છે.
સાયબર ઠગ્સ પૌત્ર અથવા પૌત્રીનો ઢોંગ કરે છે અને કહે છે કે ‘એક અકસ્માત થયો છે અથવા તેઓ કોઈ મોટી મુશ્કેલીમાં છે’ અથવા તેઓ કહે છે કે પ્રવાસ દરમિયાન તેમનો ફોન અથવા પર્સ ચોરાઈ ગયું છે અને તરત જ પૈસા મોકલવાની માંગ કરે છે.
સાયબર ઠગ્સ વૃદ્ધોને અપીલ કરે છે કે તેઓ પરિવારના અન્ય સભ્યોને આ વિશે જાણ ન કરે. ઘણીવાર પૌત્રો હોવાનો ઢોંગ કરીને તેઓ કહે છે, ‘કૃપા કરીને મમ્મી કે પપ્પાને આ વિશે કહો નહીં. તેઓ ગુસ્સે થશે
વૃદ્ધ લોકોને ઘણીવાર મધ્યરાત્રિએ છેતરપિંડી કરનારાઓ દ્વારા બોલાવવામાં આવે છે. કારણ કે વૃદ્ધ લોકો મોડી રાત્રે સૂતી વખતે કોલ રિસીવ કરવાથી સરળતાથી મૂંઝવણમાં પડી શકે છે.
તેમની વાર્તાને વધુ વિશ્વસનીય બનાવવા માટે, સાયબર છેતરપિંડી કરનારાઓ ક્યારેક તૃતીય પક્ષને સામેલ કરે છે. જેમાં એવું કહેવાય છે કે પૌત્રને નકલી પોલીસ કે વકીલ તરીકે દર્શાવીને કોઈ કેસમાં ફસાઈ ગયો છે. જેના કારણે વૃદ્ધો સરળતાથી જાળમાં ફસાઈ જાય છે
પ્રશ્ન- દાદા દાદી કૌભાંડનો ભોગ બનવાથી કેવી રીતે બચી શકે?
જવાબ- એકવાર તમે સાયબર છેતરપિંડી કરનારને પૈસા ટ્રાન્સફર કરી લો, પછી પૈસા પાછા મેળવવું ખૂબ મુશ્કેલ છે. તેથી અત્યંત સાવધ રહેવાની જરૂર છે. જેથી વ્યક્તિગત અને નાણાકીય માહિતી સુરક્ષિત રહે.
પ્રશ્ન- જો કોઈ દાદા-દાદી કૌભાંડનો શિકાર બને તો શું?
જવાબ- સાયબર એક્સપર્ટ રાહુલ મિશ્રા કહે છે કે આ ફરિયાદ ક્યાંય પણ નોંધાવી શકાય છે. પીડિતા તેના વિશે જિલ્લાના સાયબર સેલ અથવા નજીકના પોલીસ સ્ટેશનમાં ફરિયાદ કરી શકે છે. તમે સાયબર ક્રાઈમ પોર્ટલ પર જઈને પણ ફરિયાદ કરી શકો છો. સાયબર છેતરપિંડીનો ભોગ બનેલા લોકો હેલ્પલાઇન નંબર 1930 પર કૉલ કરી શકે છે અને છેતરપિંડી અંગે ફરિયાદ નોંધાવી શકે છે. સાયબર ક્રાઈમને લગતા જે પણ પુરાવાઓ વિગતો સાથે ઉપલબ્ધ છે, તે તાત્કાલિક ઉપલબ્ધ કરાવો. ફરિયાદ નોંધ્યા પછી, ફરિયાદ નંબર લો.
પ્રશ્ન- સાયબર ઠગ્સ તમારો સંપર્ક કરવા માટે ક્યાં નંબર પસંદ કરે છે?
જવાબ- રાહુલ મિશ્રા કહે છે કે મોટાભાગના કેસોમાં સાયબર ઠગ લોકોના નંબર રેન્ડમ ડાયલ કરે છે. આ સ્કેમર્સ તમારા મિત્રો અથવા સંબંધીઓના નામ કેવી રીતે જાણે છે?
કેટલાક કિસ્સાઓમાં તેઓ નથી કરતા. ઉદાહરણ તરીકે, સ્કેમર “હાય ગ્રાન્ડમા” કહી શકે છે કે તમારી પાસે ખરેખર એક પૌત્ર છે. જો તમે પૂછો, “ડેવિડ, શું તે તમે છો?” સ્કેમર કહેશે, “હા!” આ સ્કેમર્સ ઘણીવાર લોકોને છેતરવા માટે બોલાવે છે કે તમે ઊંઘી રહ્યા છો આ સમયે તમે ઘણા પ્રશ્નો પૂછવાના મૂડમાં નથી.
જો તમે પહેલાથી જ આવા કૌભાંડોથી વાકેફ છો, તો આળસુ થયા વિના, માહિતીની પુષ્ટિ કરવા માટે પૌત્રના મિત્રોને પણ ફોન કરો. કારણ કે આ છેતરપિંડી કરનારાઓ તમારી અને તમારા સંબંધીઓની સોશિયલ મીડિયા પ્રોફાઈલનો લાભ લઈ મોબાઈલ નંબર કાઢી લે છે. તેઓ કેટલાક લોકોના નામ પણ જાણે છે.
શબ્દોના નામે તેમના નામ લેવાથી તેઓ તમારા મનમાં આત્મવિશ્વાસ પેદા કરે છે. જો કે, તમારે તેમની જાળમાં ન આવવું જોઈએ, માહિતીની ચકાસણી કર્યા વિના પૈસા ટ્રાન્સફર કરશો નહીં.
