Mahakaleshwar Temple: શ્રી મહાકાલેશ્વર મંદિરનો ઈતિહાસ પૂર્વે 500 વર્ષનો છે. એવું માનવામાં આવે છે કે મંદિરનું નિર્માણ રાજા ચંદ્રગુપ્ત મૌર્ય દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર પણ સમ્રાટ વિક્રમાદિત્ય અને પરમાર રાજાઓએ કરાવ્યો હતો. શ્રી મહાકાલેશ્વર એ ભારતના મધ્ય પ્રદેશ રાજ્યના ઉજ્જૈન શહેરમાં આવેલું એક પ્રાચીન અને પ્રસિદ્ધ હિન્દુ મંદિર છે. તે ભગવાન શિવને સમર્પિત 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે અને શિવલોકનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. શ્રી મહાકાલેશ્વર મંદિર હિન્દુ ધર્મના સૌથી મહત્વપૂર્ણ મંદિરોમાંનું એક છે. તે શિવના ભસ્મેશ્વર સ્વરૂપને સમર્પિત છે, જેનો અર્થ થાય છે “ભસ્મનો ભગવાન”. એવું માનવામાં આવે છે કે બ્રહ્માંડના વિનાશ પછી ભગવાન શિવે અહી બાળીને રાખ કરી હતી.
શ્રી મહાકાલેશ્વરમાં ભસ્મ આરતીનું મહત્વ
શ્રી મહાકાલેશ્વર મંદિરમાં ભસ્મ આરતી એ હિન્દુઓ માટે એક મહત્વપૂર્ણ ધાર્મિક વિધિ છે. તે દરરોજ સવારે 7:00 વાગ્યે કરવામાં આવે છે અને ભગવાન શિવને ભસ્મ (રાખ) અર્પણ કરવામાં આવે છે. રાખ બ્રહ્માંડના વિનાશનું પ્રતીક છે. એવું માનવામાં આવે છે કે બ્રહ્માંડના વિનાશ પછી ભગવાન શિવે અહી બાળીને રાખ કરી હતી. ભસ્મ આરતી એ આ વિનાશક શક્તિને સ્વીકારવાનો અને તેના સર્જનાત્મક પાસાઓને સમજવાનો એક માર્ગ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ભસ્મ આરતીમાં ચઢાવવામાં આવેલી ભસ્મ ભક્તોના પાપોનો નાશ કરે છે. ભસ્મ એ રાખમાંથી બનાવવામાં આવે છે, જે અશુદ્ધતાનું પ્રતીક છે. ભગવાન શિવને ભસ્મ અર્પણ કરીને, ભક્તો તેમને તેમના પાપો માફ કરવા અને તેમને શુદ્ધ કરવા વિનંતી કરે છે. ભસ્મ આરતી એ આધ્યાત્મિક શુદ્ધિકરણનું પણ પ્રતીક છે. ભસ્મ એ શરીરની અસ્થાયી પ્રકૃતિનું પ્રતીક છે, અને ભસ્મ આરતીમાં ભગવાન શિવને અર્પણ કરીને, ભક્તો તેમના અહંકાર અને આસક્તિને છોડી દેવા અને આધ્યાત્મિક જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે તેમના આશીર્વાદ માંગે છે. આ આરતી ભગવાન શિવ પ્રત્યે ભક્તોની ભક્તિ અને સમર્પણનું પ્રતીક છે. તેમના શરીર પર ભસ્મ લગાવીને અને ભસ્મ આરતીમાં ભાગ લઈને, ભક્તો ભગવાન શિવને તેમની સંપૂર્ણ શરણાગતિ વ્યક્ત કરે છે.
ભસ્મ આરતીમાં હાજરી આપવા માટે શું કરવું જોઈએ?
ભસ્મ આરતીમાં ભાગ લેવા માટે ભક્તોએ સવારે 4:00 થી 6:30 દરમિયાન મંદિરે પહોંચવાનું રહેશે. ભક્તોએ સફેદ વસ્ત્રો પહેરવા જોઈએ અને ખુલ્લા પગે રહેવું જોઈએ. માસિક ધર્મ દરમિયાન મહિલાઓને આરતીમાં ભાગ લેવાની મંજૂરી નથી. ભસ્મ આરતીની શરૂઆત પહેલા ભક્તોએ ગર્ભગૃહમાં ભગવાન શિવના દર્શન કરવા જોઈએ. ભસ્મ આરતી દરમિયાન, પૂજારી ભગવાન શિવને ભસ્મ અર્પણ કરે છે અને મંત્રોનો જાપ કરે છે. ભસ્મ આરતી દરમિયાન ભક્તો ભજન ગાય છે અને ભગવાન શિવની સ્તુતિ કરે છે. ભસ્મ આરતી પછી ભક્તો ભગવાન શિવને ભસ્મ પ્રસાદ અર્પણ કરે છે.
મહાકાલેશ્વર મંદિરની વિશેષતા શું છે?
મંદિરનું ગર્ભગૃહ ભગવાન શિવના જ્યોતિર્લિંગને સમર્પિત છે. જ્યોતિર્લિંગ એ સ્વયંભુ (સ્વયં પ્રગટ) શિવલિંગ છે, જેનો અર્થ છે કે તે માનવસર્જિત નથી. ગર્ભગૃહની સામે નંદીની વિશાળ પ્રતિમા છે, જે ભગવાન શિવનું વાહન છે. દરરોજ સવારે ભસ્મ આરતી કરવામાં આવે છે, જેમાં ભગવાન શિવને ભસ્મ (રાખ) અર્પણ કરવામાં આવે છે. આ આરતી સવારે 7:00 વાગ્યે કરવામાં આવે છે અને તે મંદિરનું મુખ્ય આકર્ષણ છે. સિંહસ્થ કુંભ મેળો હિંદુઓનું સૌથી પવિત્ર યાત્રાધામ છે. તે દર 12 વર્ષમાં એક વાર આયોજિત કરવામાં આવે છે અને એવું માનવામાં આવે છે કે આ સમય દરમિયાન અહીં સ્નાન કરવાથી બધા પાપો ધોવાઇ જાય છે.
શ્રી મહાકાલેશ્વર સંબંધિત મહત્વની માહિતી
શ્રી મહાકાલેશ્વર મંદિર ઉજ્જૈન શહેરમાં આવેલું છે, જે મધ્ય પ્રદેશ રાજ્યનું મુખ્ય શહેર છે. ઉજ્જૈન ઈન્દોર શહેરથી 57 કિલોમીટર દૂર છે, જે ભારતનું મુખ્ય એરપોર્ટ છે. ઉજ્જૈન પણ દિલ્હી અને મુંબઈ જેવા મોટા શહેરો સાથે રેલવે દ્વારા સારી રીતે જોડાયેલ છે. શ્રી મહાકાલેશ્વર મંદિર સવારે 4:00 થી 11:00 વાગ્યા સુધી ખુલ્લું રહે છે. સવારે 7:00 કલાકે ભસ્મ આરતી કરવામાં આવે છે. શ્રી મહાકાલેશ્વર મંદિરમાં પ્રવેશ મફત છે. આ ભગવાન શિવના ભૈરવ સ્વરૂપને સમર્પિત મંદિર છે. રામઘાટ એ શિપ્રા નદી પર આવેલો ઘાટ છે, જે હિન્દુઓ માટે પવિત્ર સ્થળ છે. મહાકાલેશ્વર મંદિરમાં મંદિરના ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિને સમર્પિત એક સંગ્રહાલય પણ છે.
શ્રી મહાકાલેશ્વર ખાતે ભસ્મ આરતી એ હિન્દુઓ માટે એક મહત્વપૂર્ણ ધાર્મિક વિધિ છે. તે સૃષ્ટિના વિનાશ, પાપોનો નાશ, આધ્યાત્મિક શુદ્ધિ અને ભગવાન શિવની ભક્તિનું પ્રતીક છે. જો તમે ઉજ્જૈનની મુલાકાત લો છો, તો ભસ્મ આરતીમાં ભાગ લેવાની તક લો. તે ચોક્કસપણે એક યાદગાર અનુભવ હશે.
