અયોધ્યામાં આજે પણ દરેક શેરીમાં મસ્જિદો, કબરો અને કબ્રસ્તાનો એ વાતની સાક્ષી પૂરે છે કે ભગવાન રામના મંદિરોના આ નાનકડા શહેરમાં આજે પણ સામાજિક સમરસતા છે. ખડાઉન, કંઠી-માલા, ભગવાનના પોશાકથી માંડીને તાજ બનાવવા સુધીની ભૂમિકા મુસ્લિમ પરિવારોની વર્ષોથી ચાલી આવે છે.
Ayodhya: ભગવાન શ્રી રામની અયોધ્યા. રાજા રામની અયોધ્યા. મર્યાદાપુરુષોત્તમ રામની અયોધ્યા. રામલલાની અયોધ્યા. વીરવર રામની અયોધ્યા. આ અયોધ્યાને તેમની ઈચ્છા મુજબ બનાવવામાં ઘણી જાતિઓ અને સમુદાયોની મોટી ભૂમિકા છે. બાબરે જ્યારે મંદિર તોડીને અયોધ્યામાં મસ્જિદ બનાવી ત્યારે પણ એક વાત બદલાઈ ન હતી તે છે અયોધ્યાના મુસ્લિમ પરિવારોની લાગણી. જો કે, માળખું તૂટી પડ્યા પછી, કેટલાક તત્વોએ આ ભાવનાને બદલવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો પરંતુ તેની કોઈ મોટી અસર થઈ નથી.
અયોધ્યામાં આજે પણ દરેક શેરીમાં મસ્જિદો, કબરો અને કબ્રસ્તાનો એ વાતની સાક્ષી પૂરે છે કે ભગવાન રામના મંદિરોના આ નાનકડા શહેરમાં આજે પણ સામાજિક સમરસતા છે. ખડાઉન, કંઠી-માલા, ભગવાનના પોશાકથી માંડીને તાજ બનાવવા સુધીની ભૂમિકા મુસ્લિમ પરિવારોની વર્ષોથી ચાલી આવે છે. મંદિર આંદોલનની તીવ્રતા દરમિયાન, કેટલાક પરિવારો ચોક્કસપણે આ કાર્યમાં અસંતુષ્ટ હતા, પરંતુ હવે જ્યારે ભવ્ય અને દિવ્ય રામ મંદિરનું નિર્માણ થઈ રહ્યું છે. તેઓ માને છે કે જે પણ થઈ રહ્યું છે તે ભગવાન રામની ઈચ્છા પ્રમાણે થઈ રહ્યું છે.
પ્રાણ-પ્રતિષ્ઠામાં મુસ્લિમ મજૂરોની ભાગીદારી
નવનિર્મિત મંદિરમાં રામ લલ્લાની સ્થાપના કરવામાં આવી હોવાથી ફરી એકવાર મુસ્લિમ સમાજમાં ઉત્સાહ જોવા મળી રહ્યો છે. તેઓ પોતપોતાની રીતે આ કાર્યક્રમમાં તેમની સહભાગિતા સુનિશ્ચિત કરી રહ્યા છે. તેઓ માને છે કે અયોધ્યામાં જે પણ થઈ રહ્યું છે તે ભગવાનની ઈચ્છા પ્રમાણે થઈ રહ્યું છે. સ્થિતિ એવી છે કે અયોધ્યામાં કામ કરતા મુસ્લિમ મજૂરો પણ પોતાનું કામ છોડીને જીવન-પરિગ્રહની ઉજવણીમાં ભાગ લઈ રહ્યા છે.
જૂની અયોધ્યામાં વેપારના મુખ્ય માધ્યમો ખડાઉન, બેલન-ચોકા, રામનામી, સિંદૂર-બિંદી, પ્રસાદ તરીકે લાવવામાં આવતા ફૂલ-ફૂલો, ફૂલ-માળા, ભગવાનના વસ્ત્ર-મુકુટ વગેરે હતા. અને આ બધામાં મુસ્લિમ સમાજની ભૂમિકા નોંધવામાં આવી છે. મુસ્લિમ સમુદાય પણ મંદિરોમાં સેવક તરીકે ફાળો આપી રહ્યો છે. તે વર્ષો સુધી આ ઓછી આવકના ધંધામાં ખુશ હતો અથવા તો આજે પણ ખુશ છે.
સરયુ સ્નાન પછી જ્યારે ભક્તો પગપાળા હનુમાન ગઢી તરફ આગળ વધતા ત્યારે તુલસી ઉદ્યાનની સામેથી હનુમાન ગઢી સુધીના રસ્તાની બંને બાજુ એ જ નાની-નાની દુકાનો જોવા મળતી. દરમિયાન, અયોધ્યા શહેરના વિકાસને કારણે, ઘણી ગેરકાયદેસર દુકાનો તોડી પાડવામાં આવી છે, દરેક જાતિ, ધર્મ અને સંપ્રદાયની દુકાનોને અસર થઈ છે. પરંતુ, રામ લલ્લાને આવકારવાની હોય કે પછી ધંધો સ્થાપિત કરવાનો હોય, તેઓ ધીમે ધીમે ફરી શણગારી રહ્યા છે.
એક સંકુલમાં મસ્જિદ અને મંદિર
શ્રી રામ જન્મભૂમિની આસપાસનું તેધી બજાર અને આસપાસના વિસ્તારોમાં બનેલી મસ્જિદો અને મંદિરો આજે પણ સામાજિક સમરસતાનું ઉદાહરણ છે, જ્યાં દિવસમાં પાંચેય વખત નમાજ અદા કરવામાં આવે છે. સ્વર્ગદ્વાર વિસ્તારમાં સ્થિત બાબા શાહ ઈબ્રાહીમ શાહ મઝાર ખાતે દર વર્ષે ત્રણ દિવસીય મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે. અદગાડા મસ્જિદ પણ અહીં આવેલી છે. આજે પણ અહીં નમાઝ અદા કરવામાં આવે છે. આ મસ્જિદ-મઝાર એ જ સંકુલમાં છે અને ચારે બાજુ ભગવાનના મંદિરો છે. આટલું બધું ટેન્શન હોવા છતાં ક્યારેય કોઈ અવરોધ ન આવ્યો.
નૂરઆલમની જમીન પર ભંડારા
ટ્રસ્ટે રામ મંદિરની બાજુમાં જે જમીન પર ભંડારો શરૂ કર્યો છે તે જમીન નૂર આલમની છે અને તે માત્ર રાજીખુશીથી સંમત નથી પરંતુ ખૂબ ખુશ પણ છે. તે કહે છે કે મને રામકાઝમાં જો કોઈ રોલ મળ્યો છે તો તે તેની કૃપાને કારણે છે. અમે ખુશ છીએ કે અમને પણ વર્લ્ડ ક્લાસ ઈવેન્ટનો ભાગ બનવાની તક મળી છે. એક સમયે બાબરી મસ્જિદના વકીલ હાશિમ અંસારી રામજન્મભૂમિના વકીલ મહંત રામચંદ્ર દાસ પરમહંસ સાથે મિત્રતા કરતા હતા. હવે બંને મિત્રો આ દુનિયામાં નથી રહ્યા પરંતુ તેમની મિત્રતાની વાતો સામાન્ય છે.
વાસુદેવ ઘાટ વિસ્તારના સ્વામી વિવેકાનંદે જણાવ્યું કે તેમના ઘરનું કામ અટકી ગયું કારણ કે મજૂરો શ્રી રામ મંદિરના પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા સમારોહમાં ભાગ લેવા માંગતા હતા. તેમની કોઈ સીધી ભૂમિકા નથી પરંતુ તેઓ પોતાની આંખોથી સમારંભનો અનુભવ કરવા માંગે છે. પ્રભુને આવકારવા માંગો છો.
મુસ્લિમ કારીગરોને પણ કપડાં અને મુગટના વ્યવસાય પાસેથી અપેક્ષાઓ હોય છે.
કજિયાના વિસ્તારમાં ભગવાનના કપડા અને મુગટ બનાવવાનું કામ કરતા રહેમાન કહે છે કે હવે તેમનો બિઝનેસ વિસ્તરશે. જ્યારે બહારથી વધુ ભક્તો આવશે ત્યારે મંદિરોમાં ભગવાનના વસ્ત્રોની માંગ પણ વધશે. ખાદૌનના બિઝનેસમેન મોહસીન પણ બિઝનેસ વધારવાની આશાવાદી છે. તેઓ કહે છે કે નવી પેઢી હવે ખાદૌન પહેરતી નથી પરંતુ સંત સમુદાય તેને પહેરે છે. ભક્તો લે છે. આના આધારે અમારું રોજગાર ઘર ચાલી રહ્યું છે. આપણે નાના મશીનો વડે ચોક-બેલન, ખડાઉ સરળતાથી બનાવી શકીએ છીએ.
એકંદરે હવે જે વાતાવરણ સર્જાયું છે તે પછી અયોધ્યામાં મુસ્લિમ પરિવારોએ નવા ઉત્સાહ સાથે ભગવાન શ્રી રામનો સ્વીકાર કર્યો છે. આજના સમારોહ પછી અયોધ્યા એક નવી સામાજિક સમરસતાનું ઉદાહરણ બનશે.
