દેશમાં ઘાસચારાની મોટી અછત,આ પ્રશ્ન હલ કરવો ખૂબ જરૂરી છે

2017માં ઉત્તર ગુજરાતમાં આવેલા અસાધારણ પૂરના પગલે ત્યાંના પશુપાલકો તો સપ્ટેમ્બર મહિનાની થી લિલા ઘાસચારા ખેંચનો અનૂભવ કરી રહ્યાં હતાં અને ઉંચા ભાવ લિલો કે સૂકો ઘાસચારો લેવી ફરજ પડી હતી. કેન્દ્રના કૃષિ અને પશુપાલન વિભાગ લો કે ઇન્ડિયન ગ્રાસલેન્ડ એન્ડ ફોડર રીસર્ચ ઇનસ્ટીટ્યુટ લો કોઇ પાસે દેશમાં દર વરસે લિલો ઘાસચારાનું કેટલુ ઉત્પાદન થાય છે અને તેની ખરેખર કેટલી જરૂરીયાત છે તેના પાકા આંકડાના નથી. જ્યાં લિલા ઘાસચારાની વાત છે મોટા ભાગે ગણત્રીઓ અનૂમાનના આધારે ચાલે છે. પાંચ થી છ વર્ષ પહેલા ઇન્ડિયન ગ્રાસલેન્ડ એન્ડ ફોડર રીસર્ચ ઇનસ્ટીટ્યુટે એક અહેવાલ તૈયાર કર્યાં હતો. જેણે ત્યારે એવી ચેતવણી ઉચ્ચારી હતી કે દેશમાં એક તરફ શરેહીકરણ વધી રહ્યું છે તથા શહેરી નાગરીકોની આરોગ્ય પધ્ધતિ જે રીતે બદલાઇ રહી છે, તેને જોતો 2050 દૂધની માગમાં 30 ટકાની વૃધ્ધિ જોવા મળશે. 2050 સુધીમાં દેશની 75 ટકા વસ્તી શહેરમાં વસ્તી હશે. તેના પરીણામે દેશમાં દૂધની માગ વાર્ષિક 400 મિલિયન ટનની રહેશે. તેના સામે નેશનલ ડેરી ડેવલપમેન્ટ બોર્ડના આંકડા પ્રમાણે 2016-17માં દૂધનું ઉત્પાદન 165.4 મિલિયન ટન થયું હતું. દેશમાં માથાદિઠ પ્રતિ દિન દૂધ વપરાશ માત્ર 355 ગ્રામ છે. આપણે એ વાતનું ગર્વ લઇએ છીએ કે 1992-93માં વાર્ષિક દૂધ ઉત્પાદન 53 મિલિયન ટન હતું અને માથાદિઠ દૈનિક દૂધ વપરાશ 178 ગ્રામ હતું, જેમાં બે દાયકા ત્રણ ગણો વધારો કરી શક્યા છીએ. હવે આપણ પશુની વસ્તી અને તેના માટે લિલ-સૂકા ઘાસચારા અને ફિડની કેટલી જરૂરીયાત છે અને કેટલી ખાઇ છે, તેના પર એક નજર કરીએ. 80ના દાયકા પશુઓની સંખ્યા સરેરાશ 5.3 ટકાના વાર્ષિક વૃધ્ધિ દરે વધી, 90ના દાયકામાં ધીમી પડી 3.9 ટકાના દરે વધે 2000ના દાયકામાં તેમાં નજીવા ઘટાડા સાથે 3.6 ટકાના દરે વધી.