ચીન તિબેટમાં LACની નજીક યાર્લુંગ-સાંગપો નદીના નીચલા ભાગો પર સુપર ડેમ બનાવવાની તેની યોજના સાથે આગળ વધી રહ્યું છે. આ નદી ભારતમાં બ્રહ્મપુત્રા તરીકે ઓળખાય છે.
ચીન-ભારતઃ ભારતનો પાડોશી દેશ ચીન તેની હરકતોથી હટતું નથી. લદ્દાખ અને અરુણાચલ પ્રદેશમાં ઘૂસણખોરીનો ‘નાપાક’ પ્રયાસ કરનાર ચીને તેના પરિણામો ભોગવવા પડ્યા છે. તે બિનસત્તાવાર રીતે હિંદ મહાસાગરમાં તેની ઘૂસણખોરી પણ વધારી રહ્યું છે. જો કે તેને આ અંગે પણ કડક જવાબ મળી રહ્યો છે. દરમિયાન, વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા એટલે કે LAC ભારત અને ચીન વચ્ચે ફરી એક વખત વધવાની ધારણા છે. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, ચીન તિબેટમાં LACની નજીક યાર્લુંગ-સાંગપો નદીના નીચલા ભાગો પર સુપર ડેમ બનાવવાની તેની યોજના સાથે આગળ વધી રહ્યું છે. આ નદી ભારતમાં બ્રહ્મપુત્રા તરીકે ઓળખાય છે અને તે સૌથી મોટી નદી છે.
મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, ચીન મામલાના નિષ્ણાત બ્રહ્મા ચેલ્લાનીએ નિક્કી એશિયામાં લખેલા એક લેખમાં આ વાતની પુષ્ટિ કરી છે. લેખ મુજબ, ‘ચીન દુનિયાનો સૌથી મોટો ડેમ ગુપ્ત રીતે બનાવી શકે નહીં’. જો આ લેખનું માનીએ તો આ ડેમની ક્ષમતા 60 ગીગાવોટ હશે.
‘થ્રી ગોર્જ’ ડેમ કરતા અનેક ગણો મોટો હશે
આ ડેમ ચીનના મેગા પ્રોજેક્ટનો એક ભાગ હશે. ભારતની સરહદ પર આવેલો આ ડેમ તેના પોતાના અન્ય ડેમ ‘થ્રી ગોર્જ્સ’ કરતા કદ અને ક્ષમતા બંનેમાં અનેક ગણો મોટો હશે. થ્રી ગોર્જ્સ હાલમાં વિશ્વનો સૌથી મોટો હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે બ્રહ્મપુત્રા જ્યાંથી આ નદી ભારતમાં પ્રવેશે છે ત્યાંથી વીજળી ઉત્પન્ન કરવાની યોજના બનાવી રહી છે. નવેમ્બર 2020માં ફરી બંધના સમાચાર સામે આવ્યા. ત્યારે ચીનના સત્તાવાર અખબાર ગ્લોબલ ટાઈમ્સે આ અંગે માહિતી આપી હતી.
બ્રહ્મપુત્રા 3,969 કિમી લાંબી છે
બ્રહ્મપુત્રા નદી 3,969 કિલોમીટર લાંબી છે, જે કૈલાશ પર્વત નજીક આંગસી ગ્લેશિયરમાંથી નીકળે છે અને પૂર્વમાં હિમાલયથી ઘેરાયેલી છે. ભારતની સરહદની બહાર, તેને ચીનમાં યાર્લુંગ-સાંગપો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ નદી જુદા જુદા પ્રદેશોમાંથી વહે છે. તિબેટમાંથી નીકળે છે, તે ભારતમાંથી પસાર થાય છે અને અંતે બાંગ્લાદેશમાં સમાપ્ત થાય છે. તે વિશ્વની નવમી સૌથી મોટી નદી છે.
ભારત માટે શું ખતરો હોઈ શકે?
લેખમાં લખવામાં આવ્યું હતું કે, ‘ચીન યાર્લુંગ-સાંગપો નદી પર એક હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ બનાવશે, જે એશિયાના મુખ્ય વોટરશેડમાંથી એક છે અને આ નદી ભારત અને બાંગ્લાદેશમાંથી પણ પસાર થાય છે.’ પાવર કન્સ્ટ્રક્શન કોર્પોરેશન ઓફ ચાઈના અથવા પાવર ચાઈના ચેરમેને જાહેર કર્યું હતું કે, “ચીની હાઈડ્રોપાવર ઉદ્યોગ માટે આ પ્રોજેક્ટ એક ઐતિહાસિક તક હશે.” એવી પણ આશંકા છે કે ચીન દેશના કેટલાક ભાગોમાં પાણીની અછતને દૂર કરવા માટે નદીને ઉત્તર તરફ વાળશે. જો આવું થાય છે તો તે ભારત માટે ખતરનાક સ્થિતિ સાબિત થઈ શકે છે. જો કે, સમયાંતરે ભારતે આ મામલે ચીન સામે સખત વાંધો વ્યક્ત કર્યો છે.
