ઇસ્લામમાં પતિ-પત્નીની જવાબદારીઓ નક્કી કરવામાં આવી છે. જ્યાં સુધી બંને વ્યક્તિ પોતાની જવાબદારીઓને યોગ્ય રીતે નહીં સમજે ત્યાં સુધી જીવનનું પૈડું યોગ્ય રીતે ચાલી શકશે નહીં. વાસ્તવમાં ઘણીવાર એવું જોવા મળે છે કે પતિ કે પત્ની પોતાના અધિકારોને સમજે છે. તેઓ એકબીજાને તેમના અધિકારો વિશે પણ કહે છે, પરંતુ જ્યારે બીજાના અધિકારની વાત આવે છે, ત્યારે તેઓ તેમને ભૂલી જાય છે. અહીં અમે કેટલીક એવી બાબતો વિશે જણાવી રહ્યા છીએ જેના પરથી સમજી શકાય છે કે પતિ-પત્નીની જવાબદારીઓ શું છે.
માણસની પ્રથમ જવાબદારી
માણસની પ્રથમ જવાબદારી મહર ચૂકવવાની છે. દરેક પરિણીત પુરુષ માટે મહર ચૂકવવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. લગ્નની એક શરત મહર ચૂકવવાની છે. મહર ચૂકવવાનો હેતુ મહિલાને આર્થિક રીતે મજબૂત બનાવવાનો છે. છોકરી પોતાનું ઘર છોડીને પતિ સાથે આવે છે. આવી સ્થિતિમાં, મહર ચૂકવવામાં આવે છે જેથી છોકરી પાસે તેની કેટલીક અંગત મિલકત હોય. જે તે પોતાની ઈચ્છા મુજબ ખર્ચ કરી શકે છે. દહેજનો હેતુ એ પણ છે કે જો છોકરી પાસે તેનો માલ હોય તો તેની હિંમત બંધાઈ જાય અને તે કોઈના પર નિર્ભર ન રહે. તેથી જ કુરાનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે
‘સ્ત્રીઓને તેમના દહેજ સ્વેચ્છાએ આપો.’ (કુરાન, સુરા-4, અન-નિસા, આયત-4)
‘જે શરત સૌથી વધુ પૂર્ણ કરવા લાયક છે તે છે પત્નીની તમામ જરૂરિયાતો સંતોષવી.’
માણસની બીજી જવાબદારી
પતિની બીજી જવાબદારી ઘરનો ખર્ચ ઉઠાવવાની છે. મૂળભૂત રીતે, ઘરની જવાબદારી, જેમ કે બાળકોના ઉછેર અને સંભાળ, તેણીની જવાબદારી છે, તેથી તેની આજીવિકાની વ્યવસ્થા કરવાની જવાબદારી પુરુષની છે. પત્નીની સંભાળ રાખવામાં ત્રણ બાબતો સામેલ છે, ખોરાક, કપડાં અને ઘર.
પત્નીની પ્રથમ જવાબદારી
સ્ત્રી પર સૌથી મોટી જવાબદારી બેવફાઈ ન કરવાની છે. જો કોઈ પત્ની તેના પતિ સાથે બેવફાઈ કરે છે, તો તે ફક્ત અલ્લાહના આદેશોનો અનાદર કરતી નથી, પરંતુ તે તેના પતિના અધિકારોને મારી નાખે છે.
પત્નીની બીજી જવાબદારી
પતિની કમાણીનું સન્માન કરવું એ પત્નીની જવાબદારી છે. પતિ કમાતો હોવાથી તેની કમાણી પર તેનો પ્રથમ અધિકાર છે. એટલા માટે સ્ત્રીએ તેના પતિની સંપત્તિનો ખર્ચ કરતા પહેલા તેના પતિની પરવાનગી લેવી જોઈએ.
સંયુક્ત જવાબદારીઓ
પતિ-પત્નીની કેટલીક સંયુક્ત જવાબદારીઓ છે. એકબીજા સાથે છેતરપિંડી કરશો નહીં. જો આમ થશે તો ઘર બરબાદ થઈ જશે. આ અંગે પુરુષોને ખાસ સૂચના આપવામાં આવી છે.
આની કાળજી લો
એકબીજા સાથે સારો વ્યવહાર કરવો પણ ખૂબ જ જરૂરી છે. આ ઉણપ પુરુષોમાં જોવા મળે છે. કારણ કે પુરૂષો અનેક મામલામાં પોતાની પત્ની પર અતિરેક કરે છે.
આ વિશે એક ઉલ્લેખ છે, ‘મહિલાઓ સાથે ભલાઈ અને સચ્ચાઈથી જીવો’. (કુરાન, સુરા-4, અન-નિસા, આયત-19)
હદીસમાં આવ્યું છે કે ‘તેમની સાથે નમ્રતા રાખો, નહીં તો તેઓ કાચની જેમ તૂટી જશે.’ (હદીસઃ બુખારી મુસ્લિમ)
