સુધારકોથી લઈને વૈષ્ણવ જનતાના લેખકો સુધી – ગુજરાત સરકાર ‘અજાણ્યા નાયકો’ના સન્માનમાં 75 પુસ્તકો પ્રકાશિત કરશે..
ગુજરાત સરકાર આ વર્ષે રાજ્યના ‘અજાણ્યા નાયકો’ પર 75 પુસ્તકો લાવી રહી છે, જેમાંથી 25નું વિમોચન મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ અને રાજ્યપાલ આચાર્ય દેવવ્રત દ્વારા 1 મેના રોજ કરવામાં આવશે, જ્યારે રાજ્ય તેના સ્થાપના દિવસ અથવા 1960 ના દાયકાની ઉજવણી કરશે. બોમ્બે રાજ્યનું ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર. જેમ વિભાજનની વર્ષગાંઠ ઉજવવામાં આવશે.
આ પુસ્તકો એવા સમયે બહાર પાડવામાં આવી રહ્યા છે જ્યારે ભારત તેની સ્વતંત્રતાની 75મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરી રહ્યું છે અને આ વર્ષના અંતમાં ગુજરાતમાં વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે. ગુજરાતમાં હાલ ભાજપનું શાસન છે.
આ પુસ્તકોના પ્રકાશક, ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીના પ્રમુખ વિષ્ણુ પંડ્યાએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ “લાંબા સમયથી ગાયબ નાયકોના જીવનચરિત્ર પર આધારિત પુસ્તકો બહાર લાવવા માટે કામ કરી રહ્યા છે, જેમાંથી ઘણા સમાજ સુધારકો છે અને કેટલાક જેમણે આ પુસ્તકો લીધા છે. સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં આગેવાની લે છે.” હતી.
તેમણે કહ્યું, ‘પ્રથમ 25 પુસ્તકો 1 મેના રોજ રિલીઝ થશે, જ્યારે બાકીના આગામી બે-ત્રણ મહિનામાં રિલીઝ થશે. નવી પેઢી આ નાયકો વિશે બહુ ઓછું જાણે છે, તેથી આ નાયકોનું ઐતિહાસિક મહત્વ જણાવવું એ આપણી ફરજ છે.
આ ‘અજાણ્યા નાયકો’માં સમાજ સુધારક મોતીલાલ તેજાવત, સ્વાતંત્ર્ય સેનાની શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા, મહાત્મા ગાંધીના ભત્રીજા અને પત્રકાર સામલદાસ ગાંધી – જેમણે જૂનાગઢ પર ભારતના કબજામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી, સમાજ સુધારક ઠક્કર બાપા જેમણે ભગત ચળવળ અને વૈષ્ણવવાદને લોકપ્રિય બનાવ્યો હતો. જાન્યુઆરીમાં 15મી સદીના કવિ-સંત નરસિંહ મહેતા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
મોદી સરકાર દેશના ‘અજાણ્યા નાયકો’ને રાષ્ટ્રીય મહત્વ અને ઈતિહાસના ઈતિહાસના પુસ્તકોમાં સ્થાન આપવા માટે લાંબા સમયથી કામ કરી રહી છે.
રાજકીય નિષ્ણાતોએ ગુજરાતમાં પુસ્તક પ્રોજેક્ટને ‘ગુજરાતી સમાજના ઉપયોગી નેતાઓનો ઉપયોગ કરવાનો પ્રયાસ’ તરીકે વર્ણવ્યો છે, જેમણે 1857 પહેલા આદિવાસીઓ અને પાટીદારોના અધિકારો માટેની લડતનું નેતૃત્વ કર્યું હતું, અને બાદમાં અંગ્રેજો સામેના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ દરમિયાન સામાજિક જાગૃતિ ફેલાવી હતી. કામ પૂરું થયું.
આવા જ એક વિવેચકે નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે, “યોગ્ય નેતાઓના ચૂંટણીલક્ષી લાભો મેળવવા માટે આ આરએસએસ-ભાજપનો પ્રોજેક્ટ છે, કારણ કે ગુજરાત લાંબા સમયથી હિન્દુત્વની પ્રયોગશાળા રહી છે.” આ હીરો વિશે લખવા અને બોલવાથી ભાજપની રાષ્ટ્રવાદની વોટ બેંકમાં વધારો થશે, કારણ કે તેમાંના ઘણા આદિવાસી અને પાટીદાર સમુદાયના છે.
ટીકાકારે કહ્યું, ‘ચૂંટણીના વર્ષમાં જ્ઞાતિઓના ધ્રુવીકરણની દિશામાં આ નાનકડા પગલાં ખૂબ આગળ વધશે’
RSS પહેલાથી જ ભારતીય ઈતિહાસ પર પુનર્વિચાર કરવાનો અને અત્યાર સુધી જે લખવામાં આવ્યું છે તેના પર ચર્ચા શરૂ કરવાનો ઈરાદો વ્યક્ત કરી ચૂક્યું છે. કેટલાય ‘અજાણ્યા હીરો’ આ પ્રોજેક્ટનો ભાગ છે, અને શૈક્ષણિક, સાંસ્કૃતિક અને રાજકીય હેતુઓ માટે પુસ્તકો અને ડોક્યુમેન્ટ્રીમાં સ્થાન બનાવી રહ્યા છે.
ગુજરાતમાં ભાજપે સ્થાનિક નેતાઓ અને હીરોને લોકપ્રિય બનાવવાનું કામ કર્યું છે અને તેના પ્રયાસો છેલ્લા કેટલાક સમયથી વેગ પકડી રહ્યા છે.
આ વર્ષે ગણતંત્ર દિવસ પર ગુજરાતની ઝાંખી પણ ‘ગુજરાતના આદિવાસી ક્રાંતિકારીઓ’ પર કેન્દ્રિત હતી. આ ઝાંખીમાં એકી ચળવળના હીરો મોતીલાલ તેજાવતને મુખ્ય રીતે દર્શાવવામાં આવ્યા હતા, જેમણે અંગ્રેજોને કર ચૂકવવા સામે આદિવાસીઓને સંગઠિત કર્યા હતા.
જ્યારે મોદી મુખ્યમંત્રી હતા, ત્યારે ઉત્તર ગુજરાતના ભીલ ગામમાં તેજાવતનું એક સ્મારક બનાવવામાં આવ્યું હતું જ્યાં 7 માર્ચ 1922ના રોજ અંગ્રેજો દ્વારા 1,200 આદિવાસીઓને કથિત રીતે ગોળી મારીને હત્યા કરવામાં આવી હતી, જે ગુજરાતના ‘જલિયાવાલા બાગ’ તરીકે ઓળખાય છે. કહેવાય છે.
ગુજરાત ઇતિહાસ સંકલ્પ સમિતિના હસમુખ જોષીએ જણાવ્યું હતું કે, “અમે છેલ્લા એક વર્ષમાં લોકોને અમારા મહાન નાયકોની યાદ અપાવવા માટે અનેક કાર્યક્રમોનું આયોજન કર્યું છે. તેમના યોગદાનને યાદ કરવા અમે રાજ્યની યુનિવર્સિટીઓમાં 30 કાર્યક્રમોનું આયોજન કર્યું.
ગુજરાતીઓનું યોગદાન..
કૃષ્ણના ભક્ત તરીકે જાણીતા અને 750 થી વધુ કવિતાઓ લખનાર નરસિંહ મહેતાનો જન્મ બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો, પરંતુ દલિતો સાથેના તેમના જોડાણને કારણે તેઓ તેમના સમુદાયમાંથી બહાર ફેંકાઈ ગયા હોવાનું માનવામાં આવે છે. 2015માં ગુજરાત સરકારે તેમના નામે યુનિવર્સિટીની સ્થાપના કરી હતી. અને જૂનાગઢમાં તેમના નામે લાઇટ-એન્ડ-સાઉન્ડ શો શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો.
રાજ્યના દ્વારકા ક્ષેત્રના જોધા માણક અને મુલુ માણક એવા અસંખ્ય નાયકો છે જેમણે 1857માં બ્રિટિશ સેના સામે બળવો કર્યો હતો.
ગોવિંદ ગુરુ ગુજરાતના આદિવાસી બહુલ સરહદી વિસ્તારોના સામાજિક અને ધાર્મિક સુધારક હતા. તેમણે ભીલ આદિવાસીઓને બંધુઆ મજૂરીનો ઇનકાર કરવા અને તેમના અધિકારો માટે લડવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા.
સામલદાસે ગુજરાતી દૈનિક વંદે માતરમ શરૂ કર્યું. જ્યારે જૂનાગઢના નવાબે 1947માં તેમના સામ્રાજ્યને પાકિસ્તાન સાથે જોડી દીધું, ત્યારે સામલદાસે આરજી હુકુમતનું નેતૃત્વ કર્યું, જે જૂનાગઢના નાગરિકોની દેશનિકાલ સરકાર છે. આ કામચલાઉ સરકારે 40 દિવસમાં 160 ગામો કબજે કર્યા. જૂનાગઢ નવેમ્બર 1947માં ભારતમાં જોડાયું અને 1948માં લોકમત દ્વારા આ પગલાને ઔપચારિક સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું.
‘અજાણ્યા હીરો’ પર પ્રોફેસર વાઘેલાએ કહ્યું કે ‘મહાત્મા ગાંધીની પત્ની કસ્તુરબાને લખવાનું અને વાંચવાનું શીખવનાર મહિલાઓ વિશે બહુ ઓછા લોકો જાણે છે.’
તેમણે કહ્યું, ‘જ્યારે ભારતની આદિવાસી નીતિ ગુજરાતમાંથી નક્કી કરવામાં આવી ત્યારે ઘણા આદિવાસી વિસ્તારોનો વિકાસ થયો અને આવા નાયકોના રાજકીય અને સામાજિક મહત્વને કારણે તેઓ પ્રવાસન સ્થળો બની ગયા.’
